مهم ترین اصل در قبولی اعمال آن است که «عمل صالح» باشد. عمل صالح حتی شامل ایمان نیز می شود؛ زیرا ایمان حالتی است که از جزم عقلی و عزم قلبی و جوارحی به دست می آید. از همین روست که کسی که در دنیا ایمان نیاورد در آخرت نمی تواند ایمان بیاورد؛ زیرا آخرت جایی عمل نیست و تنها در دنیا می توان عمل داشت. شخص در آخرت با آن که اهل جزم می شود و همه چیز برایش یقینی و شهودی است، ولی نمی تواند به همان یقین خودش ایمان بیاورد؛ چون آخرت جای عمل نیست. امیرمومنان امام علی(ع) می فرماید: الیوم عمل بلاحساب و غدا حساب بلا عمل.

پرسش این است که ملاک عمل صالح بودن چیست؟ به کدام عملی عمل صالح گفته می شود و به کدام عمل عمل طالح و فاسد می گویند؟

برخی گفته اند: عمل صالح هر چیزی است که خداوند آن را به عنوان عمل واجب و مستحب بیان کرده است.

برخی دیگر گفته اند: این نمی تواند معیار و ملاک عمل صالح باشد؛ زیرا بسیاری از اعمال است که انسان انجام می دهد و از واجبات و مستحبات است ولی عمل صالح نیست؛ از جمله نمازی که با ریا اقامه می شود و یا احسان و خدمت به دیگری که با ریا و منت همراه است. در مقابل گاه آدم به ظن و گمان آن که کار خیر و صالح است، انجام می دهد و همان ثواب و خیر را برایش می نویسند.

پس باید گفت ملاک و معیار عمل صالح باید چیز دیگری باشد. به نظر می رسد که ملاک عمل صالح همان وجه الله و تقرب جویی به خداست؛ چنان که از آیه 8 سوره انسان و آیات و روایات دیگر به دست می آید. کسی اگر عملی را برای تقرب به خدا و رضایت او انجام دهد و وجه الله را در نظر داشته باشد، این عملش عمل صالح است حتی اگر اشتباه در مصداق و خطا در عمل داشته باشد و کاری را انجام دهد که فاسد است و یا نتیجه ای فاسد دارد، ولی چون به قصد وجه الله و رضایت او انجام داده، این عمل صالح خواهد بود.

بر همین اساس کارهایی که یک شخص بدون قصد تقرب به خدا و وجه الله انجام می دهد حتی اگر از مصادیق احسان و خیر و عمل خوب و صالح ظاهری باشد، ملاک عمل صالح را ندارد و موجب نمی شود تا شخص به خدا نزدیک شود و تقرب جوید. البته خداوند اجر و مزد عمل صالح را در همین دنیا به او می دهد ولی در آخرت برایش هیچ چیزی نیست؛ چون قصدش اموری چون ارضای عواطف خودش بوده و یا به قصد ریا و منت و تفاخر و مانند آن انجام داده است و اثر این همین اندازه است که در دنیا به او چیزی می رسد.(بقره، آیات 200 و 201؛ آل عمران، آیه 77؛ شوری، آیه 20)

به هر حال، ملاک و معیار عمل صالح بودن، همان تقرب جویی و رضایت خواهی و انجام عمل به قصد وجه الله است.