بر اساس آموزه های قرآنی  مردان و زنان از یک نفس واحده آفریده شده اند(نساء، آیه 1) و حقیقت و هویت همه مردان و زنان در روح و نفس یکسان است و تنها تفاوتی که میان دو جنس وجود دارد، تفاوت هایی است که کالبد و بدن بر آنان تحمیل می کند، ولی باید توجه داشت که عوامل مهم تری غیر از کالبد نیز تفاوت هایی را ایجاد می کند که از مهم ترین آن ها محیط اجتماعی و تربیتی است. خداوند به صراحت در باره نقش اجتماع در ایجاد تفاوت میان جنس زن و مرد می فرماید: أَوَمَن یُنَشَّأُ فِی الْحِلْیَةِ وَهُوَ فِی الْخِصَامِ غَیْرُ مُبِینٍ ؛ آیا کسى از جنس زن را شریک خدا مى‏کنند که در زر و زیور پرورش یافته و در هنگام‏ مجادله، بیانش غیر روشن است؟ (زخرف، آیه 18)

خداوند در این آیه به صراحت از نقش محیط و شرایط تربیت و پرورشی زن سخن به میان آورده و درباره چرایی رفتارهایش از جمله ناتوانی در دفاع از خود در مجادلات کلامی و پرت و پلا گفتن می فرماید که چون زن در محیطی آرام و نرم و در زر و زیور پرورش می یابد، به طور طبیعی از کودکی با خصم و خصومت زندگی نمی کند و تربیت و محیط پرورشی او اجازه نمی دهد تا درگیری کلامی داشته و این گونه بتواند مهارت سخن گفتن را به خوبی کسب کند و روشن و با بیان واضح و شفات سخن خود را بگوید و در هنگام درگیری کلامی به شدت ناتوان از استدلال می شود و خودش را می بازد. پس اگر محیط پرورشی و تربیتی زنان تغییر کند و آنان نیز همانند مردان از کودکی در محیطی پر جدل و جدال زندگی کنند و درشت بشنوند و درشت بگویند به طور طبیعی آنان نیز در مجادلات و مباحث کلامی در برابر دشمن و خصم استدلالی می تواند بیانی روشن و شفاف داشته باشند.

به سخن دیگر، نوع تربیت و محیط پرورشی است که زنان را ناتوان و بی خرد و یا کم خرد می سازد؛ زیرا بخش اعظم از خردورزی از طریق تجربیات اجتماعی و قرار گرفتن در مشکلات و معضلات و سختی ها به دست می آید و عقل کامل می شود؛ اما وقتی هر یک از دو جنس را در محیطی قرار دهیم که به دور از مشکلات و تجربه آموزی باشد، به طور طبیعی ریاضتی نمی کشد و ورزش علمی و عقلی نخواهد داشت و عقلش به کمال نمی رسد.

به نظر می رسد که زنان به سبب نوع آموزش و پرورشی که می بینند با کمبود تجربیات مواجه می شوند و عقلانیت آنان به ظهور و بروز کامل نمی رسد. بر همین اساس است که از مشاوره با زنان نه به علت مشکل ذاتی و فطری بلکه به سبب مشکل آموزشی و پرورشی بر حذر داشته می شود.

بر این اساس همه روایاتی که به مشکل عقل و کمبود و ضعف آن در زنان اشاره دارد برخاسته از ضعفی است که محیط اجتماعی و آموزشی و پرورشی بر آنان تحمیل کرده است، زیرا روح و نفس زن و مرد یکی است و هیچ تفاوتی در فطرت الهی مرد و زن نیست(شمس، آیات 7 تا 10؛ روم، آیه 30؛ نساء، آیه 1 و آیات بسیار دیگر) و آن چه موجب تفاوت می شود، بخشی اندکی به کالبد و ساختار بدنی زن و مرد و بخش اعظم آن به محیط اجتماعی و آموزشی و پرورشی و تربیتی آنان پیوند می خورد. از همین روست که حضرت فاطمه (س) چنان که در خطبه فدکیه و حضرت زینب کبری و صغری (علیها السلام ) در خطب و سخنرانی و استدلال خود در کوفه و شام نشان دادند، اگر محیط اجتماعی و خانوادگی و آموزشی و پرورشی و تربیتی هم چون محیط سالم خانه پیامبر(ص) و امیرمومنان علی(ع) داشته باشند، دیگر نمی توان از کمبود عقل و تجربیات عقلانی زن سخن به میان آورد و آنان را ناقص العقل دانست؛ زیرا این نقصان ذاتی نسبت بلکه تحمیل اجتماع و محیط تربیتی و پرورشی و آموزشی آنان است.

اگر کودک چه پسر و دختر را در محیطی یکسان پرورش دهیم چه بسا زنان از مردان بیش تر و بهتر استعداد خودشان را نمایان سازند ؛ البته این چه بسا از باب غلو است؛ زیرا چنان که گفته شد نفس انسانی در کلیت در کف یکسان هستند و به سبب وراثت و کالبد و محیط آموزشی و پرورشی تفاوت هایی بر آنان تحمیل می شود.

پس این که امام علی(ع) می فرماید: إیّاکَ و مُشاوَرَةَ النِّساءِ إلاّ مَن جُرِّبَتْ بکَمالِ عَقلٍ ؛ فإنّ رَأیَهُنَّ یَجُرُّ إلَى الأفَنِ، و عَزمَهُنَّ إلى وَهَنٍ؛ از مشورت کردن با زنان بپرهیز مگر آن که زنى به کمالِ عقل آزموده شده باشد ؛ چرا که رأى زنان به کاستى مى کشاند و عزمشان به سستى.( بحار الأنوار : 103 ،253 ،56) به خوبی روشن می شود که مراد ایشان همان تفاوت های تحمیلی است که به ویژه شرایط و محیط اجتماعی بر زنان بار کرده است. از این روست که بر کاستی رای و سستی عزم آنان تاکید شده است؛ زیرا کاستی و سستی در زیان به سبب و علت خارجی و نه ذاتی و هویتی، هم چون عدم کسب تجربیات میدانی و قرار گرفتن در شرایط سخت و مشکلات و معضلات اجتماعی است.

پس اگر آنان نیز در این محیط قرار گیرند به طور طبیعی تجربیات اجتماعی و میدانی کسب کرده و توانایی بیانی و عزم و رای آنان افزایش می یابد و دست کم در سطح مردان و برابر آن خواهد بود؛ هر چند که بر اساس تفاوت هایی که وراثت ایجاد می کند و معادن زر و سیم و مس می سازد، ممکن است زنان و مردانی کانی زر و زنان و مردانی کانی مس یا سیم باشند.

به هر حال، این تفاوت ها میان زن و مرد تحمیلی است و با توجه به این تحمیل باید حکم کرد و اگر شرایط دگرگون شوند باید گفت هیچ تفاوت جنسیتی برای مشاوره گرفتن از زنان وجود نخواهد داشت.