در آیات قرآنی بر اطاعت و اتباع تاکید می شود؛ به این معنا که باید از خدا و پیامبر(ص) و اولی الامر(ع) اطاعت و پیروی شود. هم دستورهای آنان را انجام داده و هم از سیره آنان پیروی کرده و آنان را سرمشق نیک خویش قرار دهیم.(آل عمران، آیات 31 و 32؛ نساء، آیه 59؛ احزاب، آیه 21)

اما از نظر روان شناسی قرآنی ، زمانی چنین اطاعت و اتباعی از سوی دیگران تحقق می یابد که عناصری پیش از آن فراهم شده باشد تا برآیند آن اطاعت  واتباع باشد.

از نظر قرآن، سه مولفه و عنصر اساسی باید پیش از آن فراهم آید تا برآیندی چون اطاعت و اتباع پدیدار شود:

1. شناخت و معرفت: انسان تا چیزی را نشناسد نمی تواند نسبت به آن واکنشی مثبت و منفی داشته باشد. از این همین روست که در آیات قرآنی به علم و معرفت تاکید شده و خداوند نخستین وظیفه پیامبران (ع) تعلیم مردمان قرار داده تا آنان را با حقایق هستی از جمله خدا آشنا سازند (بقره، آیات 129 و 151)؛ البته تعلیم در آغاز به حوزه عقل  و ذهن ارتباط دارد؛ زیرا اصولا مردمان عادی علم حصولی را کسب می کنند که با ابزارهای حسی چون گوش و چشم و مانند آن ها به دست می آورند؛

2. محبت قلبی: پس از شناخت باید نوعی علاقه قلبی تحقق یابد تا آن چه می داند به عنوان آن چه می خواهد در آید؛ زیرا گاهی انسان حتی به مرتبه عالی شناخت و یقین قطعی می رسد ولی آن چیز را حتی اگر مفید و سازنده باشد نمی خواهد.(نمل، آیه 14) پس وقتی آن شناخت عقلی و ذهنی با خواستن و علاقه و محبت قلبی همراه شود، آن هنگام است که انسان گام دیگری را بر می دارد؛

3. ایمان و اعتقاد: وقتی میان عقل و قلب رابطه ای ایجاد شود، چیزی به نام ایمان و اعتقاد و باور زاده می شود که همین او را به سوی عزم و همت سوق می دهد و مورد شناخته شده و خواسته شده را می طلبد و می خواهد. در این زمان است که انسان برای رسیدن به آن چیزی که می شناسد و می خواهد با همت حرکت می کند و عزم به دست آوردنش را می کند.(یوسف؛ آیة 24)

در مساله اطاعت و پیروی نیز باید این سه چیز فراهم آید تا ما بخواهیم از کسی پیروی و اطاعت کنیم که به نظر ما او ما را به مطلوب و محبوب ما می رساند. خداوند در آیات 31 و 32 سوره آل عمران می فرماید: قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ قُلْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ فإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ الْکَافِرِینَ ؛ بگو: «اگر خدا را دوست دارید، از من پیروى کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشاید، و خداوند آمرزنده مهربان است.» بگو: «خدا و پیامبر [او] را اطاعت کنید.» پس اگر رویگردان شدند، قطعاً خداوند کافران را دوست ندارد.