از نظر آموزه های قرآنی، علم و عمل با هم ارتباط تنگاتنگی دارد؛ همان طوری که میان ایمان و تقوا و یقین ارتباط تنگاتنگی است به طوری که تقویت یکی به تقویت آن دیگری می انجامد؛ زیرا این دسته از امور همانند نور دارای مراتب متعدد و متنوعی است که یک درجه و مرتبه آن با مرتبه دیگر تفاوت دارد، به ویژه اگر انسان میان مرتبه اول با مرتبه مثلا پنجاهم یا صدم آن می نگرد گویی اصلا این نور مرتبه اول غیر از آن چیزی است که ما در مرتبه صدم داریم و از همین رو، حتی در ماهیت آن شک می کنیم و می گوییم نکند اصلا این مرتبه اولی نور نیست. از این روست که این مراتب را مراتب تشکیکی می گویند؛ زیرا آدمی را درباره وحدت ماهیت این دو مرتبه به شک می اندازد.

از نظر قرآن علم دارای انواع و اقسامی است. از جمله آن ها علم حصولی و علم حضوری است. علم الهی علم حضوری است. این علم حضوری به این معنا است که همه چیز دیدنی است نه شنیدنی و به جای آن که در ذهن مفاهیم و تصاویر باشد، همه چیز در برابر است؛ زیرا خداوند ذهن ندارد تا تصویر و یا مفهوم آن در برابر باشد؛ بلکه عین و ذات آن چیز در برابرش است. در همه انسان ها نوعی علم حضوری وجود دارد؛ مانند علم انسان به وجودش یا علم انسان به دردی که می کشد.

از نظر قرآن برخی از اعمال صالح نه طالح، موجب می شود تا انسان ها به علم حضوری دست یابند؛ یعنی پرده ها برداشته می شود و کشف الغطاء می شود(ق، آیه 22) و انسان می تواند به چنین مرتبه ای برسد که فراتر از ظاهر، حقیقت را ببیند؛ یعنی همه چیز برایش دیدنی می شود و رویت می گردد. این گونه است که چیزی مخفی از برابر دیدگانش وجود نخواهد داشت و حتی عالم برزخ بلکه قیامت را هم اکنون می بیند؛ چنان که با ارایه الهی و نشان خداوند حضرت ابراهیم(ع) به ملکوت آسمان و زمین یعنی نهان آن پی برد و آن را دید.

اما راهی که انسان می تواند به سادگی به این مقام رویت برسد، همان عمل صالح تقوای الهی است. خداوند در آیه 282 سوره بقره می فرماید: واتقوا الله و یعلمکم الله؛ تقوای الهی پیشه گیرید تا خداوند افزون بر خیلی چیزهای دیگر، به شما هم چنین تعلیم دهد.

شکی نیست که تعلیم الهی همانند تعلیم به حضرت آدم(ع) یک تعلیم از جنس علم حضوری و علم لدنی است که همه حقیقت در برابر دیدگانش بود. از این روست که سخن از «عرضهم» عرضه داشت آن حقایق بر کلمات و «هولاء» است که مفاهیم و تصویر ذهنی نیست.(بقره، آیات 31 و 32) هم چنین تعلیم قرآن به پیامبر(ص) نیز این گونه از قسم علم لدنی است ؛ چنان که علم لدنی آن عالم ربانی به نام خضر(ع) این گونه بود که در آیات سوره کهف بیان شده است.

از نظر قرآن، هر چه انسان عمل صالح و تقوایی بهتر و برتری داشته باشد، به همان میزان درجه علم حضوری و رویتی و شهودی او نیز بالاتر و برتر و بهتر خواهد شد. از این روست که در آیات قرآنی دست کم به سه مرتبه اصلی علم الیقین ، عین الیقین و حق الیقین از علم شهودی و رویتی اشاره شده است.(نگاه کنید: سوره تکاثر، آیات 5 و 7؛ واقعه، آیه 95)

خداوند از رابطه تقابل علم و عمل سخن به میان آورده است؛ یعنی هر چه انسان به علم صالح  وتقوایی خود بیش تر و بهتر از نظر کمیت و کیفیت عمل کند به همان میزان درجه خودش بالاتر می رود ؛ یعنی خودش صعود پیدا می کند و این طوری نیست که عمل بالا برود و عامل بالا نرود. از این روست که در قرآن می فرماید: هم درجات؛ آنان درجات دارند؛ نه این که برای آنان درجات است. یعنی خودشان بالا رفته و صعود می کنند. همین صعود و بالاتر رفتن هم علم آنان را افزایش می دهد و از دریچه بالاتر و برتری به مسایل می نگرد و هم عملش را کیفیت می بخشد. همین طور علم و عمل در هم تاثیر متقابل می گذارند تا به نهایت برسد. از همین روست که در روایات هم آمده است:اقْرَأْ وَ ارْق؛ بخوان و بالا برو، و هم آمده است: «ارْقَأْ وَ اقْرَأ؛ بالا برو و بخوان»(بحارالانوار-ط موسسه الوفاء، العلامه المجلسی، ج89، ص22)؛ به این معنا که انسان همان طوری که با خواندن قرآن بر درجاتش افزوده می شود؛ همین طوری با بالا رفتن درجات، نوع قرائتش شخص تغییر می یابد؛ زیرا حقایقی را درک و فهم می کند که پیش از این نمی فهمید. پس همان طوری که در آخرت با قرائت هر آیه درجه ای می گیرد، در دنیا نیز درجه ای می گیرد و علم حضوری اش افزایش می یابد.