انسان همان طوری که باید به بهشت امیدوار باشد، از دوزخ هراسان باشد. اصولا حتی پیش از رفتن به بهشت باید هراسان باشد؛ زیرا ممکن است کسی به بهشت برود، ولی پس از آن که مشکلاتی را در عالم برزخ که از قبر شروع می شود یا در عالم قیامت و حتی در دوزخ داشته باشد؛ زیرا بر اساس آیات قرآنی بسیاری از کسانی که به دوزخ می روند ولی به دلیل آن که مسلمان و خداپرست هستند و شرکی نداشته اند، دوباره وارد بهشت خواهند شد؛ ولی این بهشت رفتن کجا و آن بهشت رفتنی که با سلامت تمام از همان آغاز قبر همراه باشد، کجا؟

خداوند در آیات قرآنی بیان می کند که برخی از مردم هستند که اصولا در هیچ مرحله ای از مراحل رفتن به بهشت با دلهره و مشکل مواجه نخواهند بود و تنها یک مرگ را تجربه می کنند که همین مرگی است که باآن از دنیا می رود: لَا یَذُوقُونَ فِیهَا الْمَوْتَ إِلَّا الْمَوْتَةَ الْأُولَى وَوَقَاهُمْ عَذَابَ الْجَحِیمِ؛ در آنجا جز مرگِ نخستین، مرگ نخواهند چشید و [خدا] آنها را از عذاب دوزخ نگاه مى‏دارد.(دخان، آیه 56) اما برخی دیگر مرگ های متعددی دارند که از جمله آن ها مرگ از عالم برزخ و حیات در روز قیامت و مانند آن است:رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَ أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ؛ پروردگار ما تو ما را دوبار میراندی و دو باره زنده گرداندی.(غافر، آیه 11)

اصولا غیر از این مرگ شرایطی برای اشخاص پیش می آید که از مرگ نیز سخت تر است؛ از جمله شرایط فشار قبر است که بسیاری از مردم از آن در امان نیستند؛ زیرا این فشار قبر بازتابی از دیگر آزاری و گناه است مانند اذیت و آزار زن و بچه در خانه که موجب فشار قبر است؛ چنان که در داستان سعد بن معاذ از اصحاب و یاران پیامبر(ص) آمده است.

خداوند در آیات قرآنی بیان می کند، روز قیامت بدترین حالت برای آدمیان است؛ زیرا آن روز که همه مجموع می شوند: لَمَجْمُوعُونَ إِلَى مِیقَاتِ یَوْمٍ مَّعْلُومٍ؛ قطعاً همه در موعد روزى معلوم گردآورده شوند.»(واقعه، آیه 50) هر کسی به فکر خودش است؛ زیرا جمعیت است، ولی اجتماع نیست که کسی به کسی کمک کند و یاری برساند، بلکه روز تغابن است: یَوْمَ یَجْمَعُکُمْ لِیَوْمِ الْجَمْعِ ذَلِکَ یَوْمُ التَّغَابُنِ وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ وَیَعْمَلْ صَالِحًا یُکَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئَاتِهِ وَیُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا ذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ؛ روزى که شما را براى روز گردآورى، گرد مى‏آورد، آن [روز]، روز تغابن است، و هر کس به خدا ایمان آورده، و کار شایسته‏اى کرده باشد، بدیهایش را از او بسترد، و او را در بهشتهایى که از زیر [درختان‏] آن جویبارها روان است درآورد. در آنجا بمانند. این است همان کامیابى بزرگ.(تغابن، آیه 9)

«غبن» به معنای آن است که در معامله کسی بر کسی کلاه بگذارد و فریب دهد. تغابن به معنای آن است که هر دو سر دیگری کلاه بگذارد؛ یعنی کلاه گذاری طرفینی است. در قیامت روشن می شود که در معاملات فریب کاری کرده اند؛ در آن روز هم چنین روشن می شود که تنها مومنان هستند با معامله خود با خود بهره برده و سود کرده اند.

خداوند بیان می کند آن روز قیامت همه از یک دیگر می گریزند؛ زیرا وحشت همه را فرامی گیرد به طوری که مادر بچه اش را در هنگام شیر دادن رها می کند؛ نه این که بچه شیرخوار را مادر می گذارد و در می رود ، بلکه از پستان خودش جدا می کند و می گریزد؛ زیرا خداوند واژه «مُرْضِعَة»  را به کار برده تا بیان کند در همان حالت شیردادن از پستان جدا می کند. (حج، آیه 2) اصولا کلماتی که مخصوص زن است مانند حائض و مرضع و طالق بدون تاء به کار می رود و وقتی با تاء به کار می رود به معنای تحقق آن حالت در همان هنگام کاربرد کلمه است. پس کلماتی چون «طالقة» و «حائضة» و «مُرْضِعَة» به معنای تلبس فعلی به مبدا یعنی همان شیردادن است.

همین وحشت و خوف از آن روز جمع است که خداوند نسبت به آن انذار و هشدار می دهد و می ترساند و می گوید: وَتُنذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَیْبَ فِیهِ؛  بیم دهى از روزِ گردآمدن [خلق‏] که تردیدى در آن نیست.(شوری، آیه 7)

همین وحشت را حتی در آیات قرآنی برای اهل بیت(ع) با تعبیر خوف بیان کرده و می فرماید:إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا؛ یعنی اهل بیت و ابرار گفتند: ما از پروردگارمان از روز عبوسى سخت، هراسناکیم.»(انسان، آیه 10)

با آن که برای مومنانی چون اهل بیت(ع) مرگ همانند بوییدن سیبی است و هرگز آن مرگ تکرار نخواهد شد و مشکلات قیامتی را نخواهند داشت ولی از آن خوفناک هستند. پس ما باید خیلی هراسان و خوفناک تر باشیم ؛ زیرا اهل عصمت و طهارت نیستیم و بی گمان گناهان کوچک و بزرگی داریم که باید از عواقب آن تا بهشت رفتن بهراسیم.