بر اساس آموزه های قرآنی آخرت روز جمع است نه اجتماع همان طوری که دنیا روز اجتماع است که به طور طبیعی روز جمع نیز خواهد بود.

جمع به معنای گردهمآیی و اضافه شدن افراد با حفظ هویت و شخصیت خودشان است. در حالت جمع ممکن است شخص در میان دیگران باشد، ولی در همان حال تنها باشد. به قول معروف، من در میان جمع و دلم جای دیگر است.

افرادی که در جمع و جمعیتی هستند، ممکن است با هم ارتباط داشته باشند و ممکن است نداشته باشند. اگر این ارتباط باشد، اجتماع حاصل می شود وگرنه همان جمعیت خواهد بود. در خیابان شما جمعیت را می بییند که هر کسی دنبال کار خودش است، اما در یک زمین فوتبال و مستطیل سبز شما جمعی را می بینید که با هم همکاری می کنند تا بر حریف و گروه دیگر غلبه کنند.

اصولا انسان در دنیا به سبب آن که نیازمند است تا نیازهای خودش را به کمک دیگری برآورده سازد، به اجتماع و همکاری گروهی نیاز دارد. اصولا تسخیر و فضل یابی برخی بر برخی در دنیا در ساختار این نظام اجتماعی معنا و مفهوم یافته است. خداوند می فرماید: أَهُمْ یَقْسِمُونَ رَحْمَةَ رَبِّکَ نَحْنُ قَسَمْنَا بَیْنَهُم مَّعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِیَتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضًا سُخْرِیًّا وَرَحْمَتُ رَبِّکَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ؛ آیا آنانند که رحمت پروردگارت را تقسیم مى‏کنند؟ ما [وسایل‏] معاشِ آنان را در زندگى دنیا میانشان تقسیم کرده‏ایم، و برخى از آنان را از [نظر] درجات، بالاتر از بعضى [دیگر] قرار داده‏ایم تا بعضى از آنها بعضى [دیگر] را در خدمت گیرند، و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان مى‏اندوزند بهتر است.(زخرف، آیه 32)

اما در آخرت هیچ کسی به دیگری از انسان و جن نیازی ندارد؛ زیرا هر کسی در آن چه از کشت خودش بهره می برد که در دنیا اندوخته است همراه با فضل و زیادتی از سوی خداوند.(شوری، آیه 20)

خداوند درباره جمعیت نه اجتماع در آن می فرماید: یَوْمَ یَجْمَعُکُمْ لِیَوْمِ الْجَمْعِ ذَلِکَ یَوْمُ التَّغَابُنِ وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ وَیَعْمَلْ صَالِحًا یُکَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئَاتِهِ وَیُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا ذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ؛ روزى که شما را براى روز گردآورى، گرد مى‏آورد، آن [روز]، روز حسرت [خوردن‏] است، و هر کس به خدا ایمان آورده، و کار شایسته‏اى کرده باشد، بدیهایش را از او بسترد، و او را در بهشتهایى که از زیر [درختان‏] آن جویبارها روان است درآورد. در آنجا بمانند. این است همان کامیابى بزرگ.(تغابن، آیه 9)

پس هر کسی در آن جا با آن که در میان مردم و جمعیت است ، تنها خواهد بود و هر چه دارد از خودش است، حتی نوری که می بیند از خودش است نه از خورشید یا چیز دیگر.(حدید، آیه 13)

در قیامت هر کسی بدن جسمانی اخروی اش را از همان زمین آخرت دارد نه از نطفه و پدر و مادر و آن جا از مرقد و خوابگاه زمین بر می خیزد و مثل گیاه می روید و جسم اخروی به دست می آورد.(یس، آیه 52 و ایات دیگر) از این روست که دیگر خویشی و خویشاوندی معنایی ندارد: فَإِذَا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلَا أَنسَابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَلَا یَتَسَاءلُونَ؛ پس آن گاه که در صور دمیده شود، [دیگر] آن روز میانشان نسبت خویشاوندى وجود ندارد، و از [حال‏] یکدیگر نمى‏پرسند.(مومنون، آیه 101)

اگر هم سخنی از نسبت و خویشی است به اعتبار گذشته و دنیا است نه آن جا؛ یعنی اگر از الحاق زن و فرزند و خویش سخن به میان آمده این به اعتبار خویشی و همسری دنیا است؛ و گرنه آن جا چنین نسبت هایی دیگر نیست.(رعد، آیه 23؛ غافر، آیه 8)

در آن جا هر کسی از کشت های خویش بهره می برد و حتی همسری که دارد از جنس اعمال همراه با فضل الهی است. از این روست که از حورالعین سخن به میان می آید که ساخته خود بشر است. چنین جهانی ملک خود شخص است و چون انسانی به انسانی کمک نمی کند و رابطه و ضابطه یعنی خویشی و دوستی و داد و ستدی نیست(یَأْتِیَ یَوْمٌ لاَّ بَیْعٌ فِیهِ وَلاَ خِلاَلٌ ، ابراهیم، آیه 31؛ أَن یَأْتِیَ یَوْمٌ لاَّ بَیْعٌ فِیهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَ شَفَاعَةٌ؛ بقره، آیه 254) از این رو، دیگر نیازی به کسی نیست تا اجتماعی حاصل شود.

البته شفاعت مقوله ای دیگر است که در جایی خودش باید پرداخته شود؛ زیرا شفاعت آن جا نیست، اما از این جا برده می شود و خداوند به کسانی که این اجازه شفاعت را می دهد که در جایی خودش مطرح است.(بقره، آیه 255؛ انبیاء، آیه 28)

به هر حال، آخرت جای جمع و جمعیت است، ولی جای اجتماع نیست. پس هر کسی در همین دنیا برای آخرتش کار کند تا اگر شفاعت به طور خاصی است از همین جا با خودش برده باشد. از این روست که فرموده است: وَتُنذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ؛ و از آن روز جمع بترسانی.(شوری، آیه 7)