یکی از مراتب نفس ، مقام اطمینان است. نفس انسانی که در مقام اعتدال و استوا آفریده شده در مراتب کمالی خود به مقام اطمینان می رسد. البته هر نفسی به این مقام نمی رسد؛ زیرا مرتبه اطمینان ، مقام آرامشی است که به سبب تناسب میان خدا و بنده خودنمایی می کند؛ یعنی بر اساس آیات قرآنی از جمله آیات 27 تا 30 سوره فجر ، مقام اطمینان برای کسی است که در مقام «رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً» قرار گرفته است. یعنی خشنودی دو سویه که میان خدا و بنده پدید می آید.

بر اساس آیه 260 سوره بقره ، حضرت ابراهیم(ع) خواهان دست یابی به این مقام از طریق شهود و بلکه اجرای احیای و اماته مردگان بوده است تا رستاخیز بلکه چگونگی انجام آن را به عنوان خلیفه الله در عمل بببیند و به اجرا در آورد؛ یعنی خودش را در مقام خلیفه خدا قرار داده و احیاء و اماته کند.

کسی به این مقام برسد ؛ چون همه کارهایش مورد رضایت خداوندی است و به نوعی عصمت می رسد و عین الله و ید الله می شود، دیگر کاری بر اساس هواهای نفسانی نخواهد داشت و فعل او فعل خدا و خواسته خدا خواسته او خواهد بود.(انفال، آیه 17)

البته همین اطمینان نفس مراتب پایین تری نیز دارد که شامل اطمینان مومن به ولایت اهل بیت(ع) و توسل جویی به آنان است. در روایت است: از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که یکى از یارانش پرسید آیا ممکن است مؤمن از قبض روحش ناراضى باشد؟! فرمود: نه به خدا سوگند، هنگامى که فرشته مرگ براى قبض روحش مى‏آید اظهار ناراحتى مى‏کند، فرشته مرگ مى‏گوید: اى ولى خدا ناراحت نباش! سوگند به آن کس که محمد (صلی الله علیه و آله) را مبعوث کرده من بر تو مهربان‏ترم از پدر مهربان، درست چشمهایت را بگشا و ببین، او نگاه مى‏کند، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیر مؤمنان (علیه السلام) و فاطمه (علیه السلام) و حسن و حسین (علیهما السلام) و امامان از ذریه او (علیه السلام) را مى‏بیند، فرشته به او مى‏گوید نگاه کن این رسول خدا و امیر مؤمنان و فاطمه و حسن و حسین و امامان (علیهم السلام) دوستان تواند. او چشمانش را باز مى‏کند و نگاه مى‏کند، ناگهان گوینده‏اى از سوى پروردگار بزرگ ندا مى‏دهد، و مى‏گوید: "یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ" اى کسى که به محمد و خاندانش اطمینان داشتى! بازگرد به سوى پروردگارت، در حالى که تو به ولایت آنها راضى هستى، و او با ثوابش از تو خشنود است، داخل شو در میان بندگانم یعنى محمد و اهل بیتش (علیه السلام) و داخل شو در بهشتم، در این هنگام چیزى براى انسان محبوبتر از آن نیست که هر چه زودتر روحش از تن جدا شود و به این منادى بپیوندد!.