آدمی باید دم غنیمت شمارد و وقت را از دست ندهد؛ یعنی باید همه توجه و اهتمام خویش را معطوف حال کند. پس همین لحظه همان زمانی است که همیشه در انتظار آمدنش بودی و نگذارد که از دست برود؛ زیرا آینده ای که در انتظارش هستی همین دم و حال و لحظه ای است که در آن وقت می گذرانی.

البته ممکن است حال تو دو حالت داشته باشد: 1. نعمت ؛ 2. نقمت. یعنی همین الان که دم و وقت توست، یا غرق نعمتی یا غرق نقمتی.

البته بودن در این دو حالت نعمت و نقمت هم می تواند بر اساس دو اصل و سنت الهی حاکم بر جان و جهان باشد؛ زیرا انسان در هر دو حالت یا1. گرفتار فتنه و آزمون و ابتلای الهی است؛ 2. یا گرفتار عذاب خداوندی است.

به این معنا که به حکمت الهی و مصلحت و مشیت خداوندی شخص باید آزمونی را از سربگذارند تا ظرفیتی جدید پیدا کند و یا ادعای خودش را به اثبات برساند؛ یا آن که گناه و خطایی کرده که سزاوار تنبیه است.

البته ممکن است گفته شود که درباره نقمت و بلا و مصیبت می توان مدعی شد که امتحان یا عذاب است؛ اما درباره نعمت چگونه می توان چنین ادعایی کرد؟ در پاسخ باید گفت: نعمت های الهی نیز ممکن است از باب امتحان یا عذاب باشد؛ زیرا خداوند در آیاتی از قرآن از جمله آیات 33 و 34 و 35 سوره زخرف بیان می کند که به کافران آن اندازه نعمت می دهد که خانه هایشان از زر و سیم باشد تا هرگز دست به دعا و نیایش برندارند و نتیجه اعمال نیکی اگر دارند در همین دنیا بگیرند و تنها این متقین هستند که در دنیا و به ویژه از طیبات الهی روزی می خورند. همین مطلب را می توان از آیات 15 و 16 و 17 سوره فجر نیز به دست آورد که برخورداری از نعمت به معنای خیر نیست چنان که نداری نیز به معنای اهانت و خواری از سوی خداوند نیست.

این که در جهان تفاوت هایی میان افراد گذاشته شده از جهت آن است که یک دیگر را به کار گیرند و به استخدام در آورند تا کارهای جهان به اسباب پیش برود. از این رو، گفته می شود که یکی از علل اصلی در اجتماعی بودن بشر همین استخدام و به کارگیری از یک دیگر است؛ چنان که خداوند به صراحت در آیه 32 سوره زخرف می فرماید: أَهُمْ یَقْسِمُونَ رَحْمَةَ رَبِّکَ نَحْنُ قَسَمْنَا بَیْنَهُم مَّعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِیَتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضًا سُخْرِیًّا وَرَحْمَتُ رَبِّکَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ؛ آیا آنانند که رحمت پروردگارت را تقسیم مى‏کنند؟ ما وسایل معاشِ آنان را در زندگى دنیا میانشان تقسیم کرده‏ایم، و برخى از آنان را از نظر درجات، بالاتر از بعضى دیگر قرار داده‏ایم تا بعضى از آنها بعضى دیگر را در خدمت گیرند، و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان مى‏اندوزند بهتر است.

به هر حال، انسان باید همیشه حال و دم و لحظه را غنیمت بشمارد و بداند که حالت کنونی او از دو قسم خارج نیست یا گرفتار آزمونی است یا عذابی که باید استغفار کند تا تحت غفران و مغفرت الهی قرار گیرد و خداوند زره پوشی از تقوا بر تن او نماید تا از هر دو به سلامت بگذرد و در آزمون موفق شود و از عذاب برهد و خداوند آن را رفع کرده و بردارد.

اما انسان حال خویش را هماره باید با آینده و گذشته نیز مقایسه کند تا همیشه به درستی و راستی از وقت و حال و لحظه و دم بهره برده و غنمیت برگیرد. به گذشته اش بنگرد که چیزی نداشته و هر چه دارد به فضل الهی است و آینده اش بنگرد که پیری می رسد و نداری؛ یعنی حال او میان دو حالت فقر مطلق کودکی و پیری قرار دارد. زمانی بود که هیچ توانایی نداشت و زمانی می رسد که هیچ توانایی نخواهد داشت. خداوند در آیه 5 سوره حج می فرماید: ثُمَّ نُخْرِجُکُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّکُمْ وَمِنکُم مَّن یُتَوَفَّى وَمِنکُم مَّن یُرَدُّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِکَیْلَا یَعْلَمَ مِن بَعْدِ عِلْمٍ شَیْئًا؛ آن گاه شما را به صورت‏ کودک برون مى‏آوریم، سپس حیات شما را ادامه مى‏دهیم‏ تا به حد رشدتان برسید، و برخى از شما زودرس‏ مى‏میرد، و برخى از شما به غایت پیرى مى‏رسد به گونه‏اى که پس از دانستن بسى چیزها چیزى نمى‏داند. خداوند همین معنا را در آیه 67 سوره غافر نیز بیان کرده است.

پس حال ما باید با توجه به گذشته و آینده باشد و بدانیم که وضعیتی که اکنون در آن گرفتار است با گذشته و آینده ارتباط تنگاتنگ دارد و این گونه است که دیگر مختال فخور نخواهیم شد و به خیال بافی کودکانه و فخر و تفاخر جاهلانه نمی پردازیم و در زمان حال به سبب از دست رفته ها نومید و مایوس نشده و بر داشته ها به هیجان های فرحناک و رقص و بدمستی نمی پردازیم.(حدید، آیات 22 و 23)

می گویند آیت الله العظمی محمدحسین طباطبایی بروجردی، در زمانی که رهبر جهانی تشیع را در اختیار داشت و همه چشمان شیعیان عالم به او دوخته و وجوهات مالی بسیاری در اختیار داشت، هر از گاهی ظروف ساده و سیاه دوران طلبه ای را می آورد و به نفس خود خطاب می کرد: ای محمد حسین! دیروزت این بود و امروزت این و فردایت را خدا می داند. پس خودت را گم نکن.

یعنی: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ عَلَیْکُمْ أَنفُسَکُمْ ؛ مراقب خودتان باشید (مائده ، آیه 105) و خودتان را خوب ندانید و پاک نشمارید که به غفلتی گرفتار هبوط می شوید: فَلَا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى.(نجم، آیه 32)