خداوند در آیه 46 سوره حج از وضعیت انسانی سخن به میان می آورد که در دنیا نسبت به آیات و نشانه های هدایتی خداوند کور بوده است. این افراد به تعبیر قرآن چشم دارند، ولی کور و نابینا هستند: أَفَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَتَکُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ یَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ یَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَکِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ؛ آیا در زمین گردش نکرده‏اند، تا دلهایى داشته باشند که با آن بیندیشند یا گوشهایى که با آن بشنوند؟ در حقیقت، چشمها کور نیست لیکن دلهایى که در سینه‏هاست کور است.

پس این افراد از کوردلی رنج می برند و با این که چشم دارند و چشم ظاهری آنان بینا است ولی چشم باطنی آنان کور و نابینا است. البته این آیه نکته کلیدی دیگری را نیز بیان می کند و آن دارا بودن این افراد از دل هایی است که قدرت فهم و ادراک و تعقل را دارا است و یا گوش هایی که توانایی شنیدن را دارا است، اما با این همه ارتباطی باورمند و اعتقاد سازی میان دانسته ها ایجاد نمی شود.

می دانیم که برخی از افراد چشم ظاهری دارند، ولی این چشم بینایی ندارد؛ یا گوش دارند، ولی این گوش از شنوایی برخوردار نیست. هم چنین برخی افراد هستند که چشم و گوش ظاهری داشته و از قدرت و قوه بینایی و شنوایی ظاهری نیز برخوردارند. برخی از افراد نه تنها از شنوایی و بینایی برخوردارند، بلکه قلبی نیز دارند که می تواند آن جزئیات به دست آمده از قوه شنوایی و بینایی را تحلیل کرده و بر اساس یک روند منطقی و عقلی از جزئیات به کلیاتی برسد و دانشی را به دست آورده و به توصیف کلیات و حتی به توصیه ها و سفارش هایی دست یابند.

اما به نظر می رسد در مسیر باور و اعتقاد این امور با این که خیلی مهم و اساسی است و موجب جزم اندیشه و دست یابی به عقد القلب می شود، ولی موجب عزم و عقیده القلب نمی شود؛ زیرا فراتر از این امور چیزهایی دیگری در عقیده و عزم ارادی انسان نقش دارد که به تعبیر قرآن، همان بینایی و بصیرت دل هایی است که در سینه ها است.

به سخن دیگر، انسان غیر از حواس ظاهری و قوای ظاهری چون بینایی و شنوایی که با ابزار گوش و چشم به دست می آید و هم چنین غیر از قوه ادراکی که به تحلیل داده های قوای ظاهری می پردازد، نیازمند بینایی و شنوایی و قوه ادراکی و تحلیلی دیگری است که همان قوای باطنی انسان است. بسیاری از مردم از قوای ظاهری خود سود می برند، ولی قوای باطنی از کار افتاده است؛ زیرا این قوای باطنی بسیار ظریف و لطیف است و بر خلاف قوای ظاهری که با گناه از کار نمی افتد با گناه به سرعت گرفتار زنگارگرفتگی و مهر و موم شده و طبیعت آن ها تغییر می یابد. در حقیقت اگر بخواهیم نسبت آن ها بیان کنیم باید آن ها همانند نرم افزار و سخت افزار بدانیم. نرم افزارهای باطنی بسیار حساس و لطیف است و به سرعت گرفتار خش و زنگار می شود و از کار می افتد. بنابراین باید بسیار مراقب این نرم افزارهای بسیار حساس و لطیف بود.

این نرم افزارهای باطنی انسان است که بسیاری از مردم آن را از کار انداخته اند. از این روست که شخص به قوای ظاهری می بیند و می شنود و حتی قلب به جزم اندیشه ای و تحلیل عقلی و منطقی آن را دریافت می کند و بدان قطع پیدا می کند و آن امر به شکل قضیه عقد القلب و عقد الذهن و عقد العقل او می شود، اما به عقیده القلب تبدیل نمی شود؛ زیرا نرم افزاری که در اختیار است از ناتوان از بینایی باطنی است و نمی تواند ارتباط منطقی و سالمی را ایجاد کند تا عقد القلب به عقیده القلب تبدیل شود. آیه 14 سوره نمل نیز این معنا را تایید می کند؛ زیرا افرادی را معرفی می کند که یقین مبتنی بر عقد القلب دارند ولی به انکار آن جزم اندیشه ای می پردازند و آن را عقیده خود قرار نمی دهند.

خداوند در آیه 72 سوره اسراء، در باره وضعیت این افراد در آخرت چنین توضیح می دهد: وَمَن کَانَ فِی هذِهِ أَعْمَی فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمَی وَأَضَلُّ سَبِیلاً؛ هر کسی که در دنیا کور و نابینا است پس او در آخرت کور و راه گم کرده است.

البته می توان اعمی و اضل را افضل تفضیل گرفت و گفت که چنین شخصی در آخرت کورتر و گمراه تر است. اما از آن جایی که جزاء بر خلاف وعده که می تواند بیش تر باشد، اما جزاء در وعید و کیفر هماره مطابق با عمل است تا کم ترین ظلم و ستمی به خطاکار نشود:جزاء وفاقا(نباء، آیه 29)، باید گفت که این کوری و گمراهی اخروی مطابق کوری و گمراهی دنیا خواهد بود.

با این همه باید توجه داشت که خداوند در آیه بر « وَأَضَلُّ سَبِیلاً» تاکید دارد. نکته در این تعبیر آن است که شخص اگر کور و نابینا است، کم تر مشکل دارد، اما اگر این کوری با حرکت در مسیر باطل باشد، سخت تر خواهد بود. کوری را در نظر بگیرید که یک جا نشسته است. چنین شخصی کم تر به خودش آسیب می رساند، اما حال اگر این کور در یک جایی پر از مشکلات و معضلات و عذاب و رنج بخواهد حرکت کند، به تحقیق چنین شخصی با وضعیت بسیار دشوارتری رو به رو خواهد بود. این است که آیات قرآنی از وضعیت بسیار بد اخروی اشخاص کوردل در آخرت این گونه تعبیر می کند و به انسان ها هشدار می دهد تا به چنین وضعیت و کوردلی دچار نشویم.