براساس آیه 30 سوره بقره خداوند برای خودش خلیفه قرار داده است. این خلافت در وهله نخست برای حضرت آدم(ع) به عنوان نخستین انسان و بشر مطرح است و سپس برای فرزندانش.
البته از آیات و روایات به دست می آید که برای نوع بشر به سبب کرامت تفضیلی خداوند، یک نوع خلافت عمومی ثابت است؛ اما خلافت خاص و خلافت مطلق تنها برای کسانی است که در مراتب ایمان و تقوا و یقین به مراتب عالی رسیده باشند و خداوند آنان را به این مقام خلافت خاص و مطلق انتخاب و برگزیده باشد.
به نظر می رسد که خلافت همانند اموری دیگر چون ایمان و تقوا و یقین دارای مراتب و درجات متعدد و متنوع است. از این درجات متعدد و متنوع به مراتب تشکیکی یاد می شود؛ زیرا چنان میان مرتبه ای با مرتبه ای دیگر تمایز و تفاوت و فرق است که انسان گمان می کند که دو چیز متضاد هستند و همان طوری که میان شیر خوراکی و شیر جنگلی تنها در لفظ اشتراک است، در این عنوان خلافت نیز چنین اشتراک لفظی است.

از آن جایی که این تفاوت و تمایزها میان درجات و مراتب خلافت، آدمی را به شک می اندازد به این نوع مراتب و درجات متعدد و متنوع، مراتب و درجات تشکیکی می گویند که شک انداز است. در حالی که همه این ها یک حقیقت بیش تر نیستند و میان آن ها اشتراک معنوی وحود دارد و تفاوت آن ها همانند تفاوت نور کرمک شتاب با نور خورشید است که یک حقیقت است، ولی به نظر می رسد که نور آن ها تفاوت ماهوی داشته باشد که البته ندارد.
به هر حال، همه انسان ها از یک نظر خلیفه الله هستند و کف و سطح و مرتبه پایین خلافت را دارا هستند. از این روست که خداوند در آیه 70 سوره اسراء از کرامت نوع بشر و تفضیل آن ها بر بسیاری از موجودات و آفریده ها سخن به میان آورده است.
پس اگر انسان را با دیگر آفریده های الهی بسنجیم، نوع بشر دارای کرامت خاص تفضیلی بوده و بر بسیاری از آفریده ها برتری دارد؛ البته یک تفضیل درون گروهی نیز میان افراد بشر وجود دارد. این تفضیل همانند تفضیلی است که خداوند برای پیامبران با دیگر انسان ها و سپس در میان پیامبران  مطرح کرده است؛ یعنی گاه خداوند از یک فضلیت پیامبران بر دیگر انسان ها سخن به میان می آورد که مانند تفضیل انسان بر دیگر آفریده هاست، و یک وقت دیگر سخن از فضلیت درون گروهی میان خود پیامبران است.(بقره، آیه 253؛ اسراء، آیه 55)
انسان ها نیز در میان خودشان با توجه به میزان تقربی که به سبب همانند سازی با خداوند و اظهار صفات الهی در خود به دست می آورند، از فضلیت برتری برخوردار شده و دامنه خلافت آنان افزایش می یابد. پس ما خلیفه الله در محدود خلیفه الرزاق داریم تا خلیفه الشافی تا خلیفه الله الغفار و تا خلیفه الله الجلال تا خلیفه الله الجمال و تا خلیفه الله الکامل که خلیفه مطلق است. پس خلیفه انسان بسته به میزان تقرب و متاله و خدایی شدن و مظهریت در ربوبیت دارای درجات متنوع و متعدد تشکیکی است.