در آیات قرآنی دو مقام برای انسان مطرح شده است: 1. مقام نصرت؛ 2. مقام ولایت.
1. در مقام نصرت انسان به حدی از معرفت و شناخت دست نیافته است تا خداوند را ولیّ خود قرار دهد؛ بلکه همان گونه که برای خدا مقام تاثیری در تکوین و افعال می بیند برای خودش نیز نوعی تاثیر در افعال می بیند؛ البته می داند که میان تاثیر خدا و خود در افعال تفاوت و فرق اساسی و ماهوی است؛ زیرا می داند که فعلش در طول مشیت و اراده الهی است و اگر خدا مشیت نکند و نخواهد و اراده ای در تحقق فعل نداشته باشد، آن فعل از بنده تحقق نمی یابد. این گونه است که فعل خویش را به خود و خدا نسبت می دهد و بر اساس ساختار و اصل اصیل «بحول الله و قوته اقوم و اقعد؛ به حول و قوت الهی من می ایستم و می نشینم» عمل می کند. پس هم اعتقاد به مشیت و اراده مقدم الهی دارد و هم قدرت و قوت خویش برای انجام کاری را از او می بیند. در قرآن آیات بسیاری به این نوع از معرفت و عرفان انسان نسبت به خدا اشاره شده است. از جمله آیاتی که بر این معنا دلالت دارد، آیه 7 سوره محمد(ص) است که خداوند می فرماید: إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ ؛ اگر خدا را یاری کنید خدا نیز شما را یاری می کند. هم چنین آیه 17 سوره انفال به مرتبه نصرت این گونه اشاره می کند: وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللَّهَ رَمی؛ و تو تیر نیانداختی هنگامی که تیر انداختی و لکن خداوند است که تیر انداخت. در این آیه خداوند از یک سو تیرانداختن را هم به پیامبر(ص) و هم به خود نسبت می دهد؛ یعنی در عین حالی که «رَمْی» را به ذات اقدس الهی خویش نسبت می‌دهد، در همان حال آن را به پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) هم منسوب می‌داند و می‌گوید آن وقتی که تو «رمی» کردی، تو «رمی» نکردی، بلکه خدا رمی کرد.
2. اما در مقام ولایت، دیگر تلفیق نفی و اثبات نیست، بلکه تنها نفی فعل از دیگری و اثبات فعل برای خود است؛ چنان که در همین آیه 17 سوره انفال در بیان مرتبه دیگر که همین مرتبه ولایت است می فرماید: فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ؛ پس شما آنان را نکشتید ولکن خدا است که آنان را کشت. مقام ولایت که مقام فنا است، همان طوری که کودک ناتوان شیرخواره کاری از دستش بر نمی آید و این ولیّ اوست که کارهایش را انجام می دهد، خداوند کارها را انجام می دهد؛ اما در مقام نصرت همانند دوره نوجوانی و جوانی است که بخشی را فرزند و بخشی را پدر انجام می دهد و پدر به یاری و نصرت فرزند می آید. در مقام ولایت دیگر شخص خود را نمی بیند و خدا را می بیند که کارها را انجام می دهد.