در آیات قرآنی میان شک، ریب و تردید فرق گذاشته شده است. خداوند در آیه 110 سوره هود می فرماید: إِنَّهُمْ لَفی شَکٍّ مِنْهُ مُریبٍ؛ به راستی که آنان در شک و ریب هستند.
شک همان میانه نفی و اثبات علمی است. مرحله بعدی شکی است که موجب بد گمانی و شبهه می شود که از آن به ریب تعبیر می شود؛ این ریب در مرحله ای به سرگردانی عملی تبدیل می شود؛ یعنی شک علمی به ریب و تردید علمی تبدیل می شود و انسان را سرگردان می کند به طوری که یک گام پیش و یک گام پس می گذارد و نمی داند چه کار کند.
اصولا شکّ علمی بین نفی و اثبات است و هم تردید بین ایمان و کفر است. وقتی شک به ریبه و شبهه برسد طوری انسان را سرگردان می کند که از آن به تردّد تردید یاد می شود. خداوند می‌فرماید: فَهُمْ فی رَیْبِهِمْ یَتَرَدَّدُونَ؛ پس آنان در ریب و شبهه خودشان در حال تردد هستند. (توبه، آیه 45) تردید و تردد به آن ردّ مکرّر می گویند و این از باب «تفعیل» یا «تفعل» بیانگر کثرت و مبالغه در آمد و شد است. یک انسان سرگردان ردّ مکرّر دارد؛ یعنی با اینکه حجّت الهی برای وی بالغ شد، اما این شخص گرفتار شکّ علمی و شبهه عملی است.
نکته آن که «لاریب» در آیات قرآنی به همان معنای ضرورت منطقی است. پس کسی که ریب دارد، به چنین ضرورت منطقی نرسیده و گرفتار شبهه است.
.GIF)
