فرق تصدیق ایمانی و تصدیق منطقی

تصدیق ایمانی غیر از تصدیق منطقی است. در علم منطق گاه از تصور و گاه از تصدیق سخن به میان می آید، مثلا می گویند: چهار عدد زوج است. در این جا زوجیت برای چهار اثبات و حکم می شود. در این جا عقل نظری حکم می دهد و تصدیقی انجام می شود؛ اما بر اساس آموزه های قرآنی، بسیاری از این تصدیق ها که یقین انسان می شود، به شکل تصدیق ایمانی و عقیده قلبی در نمی آید. از همین روست که با آن که افرادی به حقانیت چیزی چون توحید یقین دارند، ولی آن را انکار می کنند.(نمل، آیه 14)

اما وقتی انسان به چیزی عقیده پیدا کرد و ایمان آورد، این همان تصدیق ایمانی است؛ زیرا وقتی می گوید: من عقیده پیدا کردم، یعنی میان علم و جان خودم گره زدم. البته این گره به دست عقل عملی صورت می گیرد است، نه به دست عقل نظری؛ زیرا آنکه اندیشه را رهبری می‌کند، و بین موضوع و محمول گره می‌زند، عقل نظری است؛ و آن که انگیزه آدمی را هدایت می‌کند، و علم را با جانش گره می‌زند، عقل عملی است که در این صورت چنین شخصی مؤمن می شود و اهل اعتقاد و باور است.

در آیات قرآنی بیان شده که دنیا جای عمل صالح از جمله ایمان آوری است و انسان تنها در جهان می تواند عمل صالح داشته باشد و عقل عملی او به چیزی باور و اعتقاد پیدا کند و این گونه در درجات تعالی بالا رود؛ اما پس از مرگ دیگر جای عمل نیست و انسان نمی تواند باور و اعتقادی پیدا کند هر چند که عقل نظری چنان برایش حکم کند که علم شهودی باشد؛ زیرا وقتی پرده ها کنار می رود و کشف الغطا صورت می گیرد(ق، ایه 22) علم شهودی و عیانی فراهم است ولی دست اراده و عقل عملی و عزم بسته است؛ از این روست که نمی توان ایمان بیاورد و بالا رود و از دوزخ رها شود. این جاست که خواهان بازگشت به دنیایی می شود که دیگر راه بازگشت بسته یا اصولا پس از قیامت جمع شده و سرایی دیگر برپا شده و نظام دیگر آمده است.

خداوند در این باره در آیه 12 سوره سجده می فرماید: وَلَوْ تَرَى إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکِسُو رُؤُوسِهِمْ عِندَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ ؛ و کاش هنگامى را که مجرمان پیش پروردگارشان سرهاشان را به زیر افکنده‏اند مى‏دیدى [که مى‏گویند:] «پروردگارا، دیدیم و شنیدیم ما را بازگردان تا کار شایسته کنیم، چرا که ما یقین داریم.» .

اینان زمانی به یقین از نوع علم الیقین بلکه عین الیقین و حق الیقین رسیده اند که دیگر جایی برای عمل صالح و عقل عملی نیست و دنیا و نظامات آن جمع و طی شده است و نظام دیگر برقرار شده است.  پس ایمان آوری و تصدیق ایمانی و عقل عملی و عمل صالح تنها در دنیاست نه جا دیگر و وقتی آخرت آمده دیگر راه ایمان و عمل صالح بسته و کسی بالاتر و پایین تر یعنی صعود در درجات و هبوط و سقوط در درکات براساس نظام آخرتی ندارد؛ زیرا هر چه کرده در دنیا کرده و در آن جا حساب آن را پس می دهد؛ چنان که امیرمومنان علی(ع) می فرماید: الیوم عمل بلاحساب و غدا حساب بلاعمل؛ امروز روز عمل و فردا روز حسابرسی است.