یکی از سیاست های مخرب و زیان بار در جنگ نرم، خبرسازی است. جنگ نرم
با اهداف گوناگونی انجام می شود؛ گاه هدف در آن است که بر ذهن و قلب کسی مسلط شوند
و اندیشه ها و احساسات و عواطف شخصی را در اختیار گیرند؛ گاه تنها هدف این است که
اذهان و قلوب افرادی را به تردید اندازند و آنان را نسبت به افکارشان به تردید
انداخته و یا گرایش قلبی آنان را کاهش داده یا از میان بردارند. پس گاهی تغییر در
افکار و عواطف و جایگزین سازی فکر و گرایشی است و گاهی دیگر تنها اختلال در افکار
و عواطف است و شاید اصلا نخواهند چیزی را نیز جایگزین کنند.
از جمله روش هایی که برای اهداف مشخص شده در جنگ نرم به کار گرفته می
شود، خبرسازی است که موجب می شود تا شخص نسبت به آموزه های معرفتی خود دچار شک و
تردید شود و یا نسبت به گرایش های عاطفی اش تغییر وضعیت دهد.
در هر جامعه ای افرادی هستند که شایعه پراکن هستند؛ ولی برخی هستند
که شایعه سازان کارکشته و خبره ای هستند. اینان خوراک شایعه پراکنان با مزد و بی
مزد را فراهم می آورند.
هدف اصلی شایعه سازان در گام نخست آن است که اعتماد را در جامعه یا
فردی از بین ببردن و او را نسبت به داشته ها، باورها و عواطف و احساساتش دچار
تردید کنند. اینان همان کسانی هستند که در قرآن از آنان با عنوان مرجفون یاد شده
است. این افراد با خبرسازی های دروغین خود ضمن این که بی اعتمادی را موجب می شوند،
لرزه بر اندام فرد و جامعه می اندازند و با اخبار لرزان و بی اساس خودشان جو بی
اعتمادی را دامن می زنند.
اراجیف،
گزارش های لرزان یا لرزه افکن
خداوند
در آیه 60 سوره احزاب می فرماید: لَئِن لَّمْ یَنتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ
فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَةِ لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ
ثُمَّ لَا یُجَاوِرُونَکَ فِیهَا إِلَّا قَلِیلًا؛ اگر منافقان و کسانی که در دلهایشان
مرضی است و آنها که در مدینه شایعه می پراکنند از کار خود باز نایستند ، تو را بر آنها
مسلط می گردانیم تااز آن پس جز اندکی با تو در شهر همسایه نباشند.
شیخ
طبرسی در مجمع البیان ذیل آیه می نویسد: «مرجفون» از ریشه
«ارجاف» و در اصل به مفهوم ایجاد تزلزل و اضطراب است؛ و به همین دلیل هم به دریا به
خاطر موجهای پیاپی و لرزاننده و تکاندهندهاش «رجّاف» گفته میشود؛ امّا در آیه شریفه
منظور پخش امواج باطل و شایعه است که افکار را پریشان و دلها را نگران و مردم را مضطرب
میسازد... اینان منافقانی هستند که در قیافه دوست میان
مردم مسلمان راه میرفتند و پخش دروغهای رسوا از هجوم قریبالوقوع دشمن، یا بزرگ وانمودن
قدرت پوشالی آن، و یا امید کاذب دادن به اسیران کفر و شرک و...، به سود آنان تلاش احمقانه
میکردند و بذر نگرانی و دلهره را میان زنان و کودکان میافشاندند.
مفسران نمونه در این باره نوشته اند که مرجفون از ماده ارجاف به معنی اشاعه اباطیل به منظور غمگین
ساختن دیگران است ، و اصل ارجاف به معنی اضطراب و تزلزل است و از آنجا که شایعات باطل
ایجاد اضطراب عمومی می کند این واژه به آن اطلاق شده است .
برخی نیز
گفته اند که مُرجفون واژه ای است که از واژه رجف ثلاثی مجرد گرفته
شده و در باب ثلاثی مزید افعال رفته است. رجفه به معنای لرزه است. این لرزه ای که از طریق
خبر ایجاد می شود می تواند به اعتبار اصل لرزان و بی اساس بودن خبر باشد یا به سبب
آثاری که در مخاطب و جامعه به همراه دارد و موجب لرزانی فکر و احساس شنونده می شود
و بی اعتمادی را در شخص پدید می آورد.
پس مُرجفون در هر جامعه ای افرادی
هستند که یا به صورت خبرنگار یا خبررسان اراجیفی را پخش میکنند. پس مرجف کسی است که گزارش رَجْفهای دارد. رجفه و لرزه
در حوزه خبری به آن دسته از اخبار و گزارش هایی گفته می شود که صادق نباشد و از
پایگاه خبری محکم و درستی نداشته باشد. خبر صادق لرزان نیست ؛ چون خبری صادق است و
همان صدق و راستی خبر پایگاه آن را تشکیل می دهد و از سوی هیچ کسی نمی تواند تکذیب شود؛ اما خبری که صدق نداشته باشد، پایگاهی
نداشته و از این جهت لرزان است. از این روست که در فرهنگ قرآنی، اینگونه از اخبار
بیپایه و بیاساس را رجفه و لرزان میگویند. اخبار رجفهدار که جمع آن اراجیف
است، خبری دروغ و بی پایه و اساس است و مرجفون کسانی هستند که این اخبار را می
سازند یا پخش می کنند.
بنابراین خبرنگاران و گزارشگرانی که اینگونه از اخبار لرزهدار را
می سازند به عنوان مرجفون و اراجیف سازان و اراجیف گویان معرفی شده اند؛ زیرا
اینان با اخبار لرزان خود جامعه را نیز
لرزان و ناآرام میکنند.
در همین آیات قرآنی از جمله از گونه ای دیگر از اخبار سخن به میان
آمده که از آن به بهتان یاد می شود. بهتان خبر و سخنی است که وقتی متهم به آن خبر
می شنود از آن در بهت و حیرت فرو می رود؛ زیرا سخن یا کاری است که نگفته و نکرده
است ولی به او نسبت داده شده است. از این رو، کار یا سخنی که کسی نگفته و نکرده را
به شخصی نسبت دهند از آن به بهتان یاد می شود؛ زیرا شخص از شنیدن آن در بهت فرو می
رود و مضطرب و مبهوت می شود. افراد بهتانخورده امنیت روانیشان را از دست میدهند.
حالا در نظر بگیرد که در جامعه ای گروهی اراجیف باف و اراجیف ساز
و اراجیف پخش کن، همواره اخباری را می
سازند که لرزان و بی پایه و اساس است و زمینه اضطراب و لرزش را در فکر و قلب جامعه
ایجاد می کند. در چنین جامعه ای که پشت سر هم کسی خبری میدهد که دیگری آن را تکذیب
میکند، دیگر کسی نمیتواند به کسی اعتماد کند و این ها زمینه بی اعتمادی افراد را
به نسبت به اخبار و عملکرد دیگران را سبب می شود و مردم را به بازی می گیرند.
در شان
نزول آیه آمده که گروهی از منافقین در مدینه بودند و انواع
شایعات را پیرامون پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) به هنگامی که به بعضی از
غزوات می رفت در میان مردم منتشر می ساختند، گاه می گفتند: پیامبر کشته شده ، و گاه
می گفتند: اسیر شده است. مسلمانانی که توانائی جنگ را نداشتند و در مدینه مانده بودند،از
این اخبار و اراجیف خبری و شایعات دروغین
رسانه های دشمن و ستون پنجم آنان یعنی منافقان سخت ناراحت می شدند.
تهدید به
قتل اراجیف سازان خبری
خداوند
در آیه 60 سوره احزاب از سه گروه خبر می دهد . گروه نخست منافقانی بودند که قصد
براندازی نظام اسلامی را داشتند. اینان به قصد خرابکاری در جامعه و نظام اسلامی
کارهایی را انجام می داند. گروه دوم، اوباش بودند با برخی از کارهای نابهنجار
رفتاری و زشت خود به حوزه امنیت اخلاقی جامعه ضربه وارد می ساختند. آنان تلاش
داشتند تا با هوسرانی و تعرض به زنان ، امنیت زنان را با خطر رو به رو سازند. گروه
سوم نیز به اراجیف سازی و شایعه پراکنی در جامعه اشتغال داشتند.
البته به
نظر می رسد که منافقان به هر سه شکل در جامعه عمل می کردند و در حقیقت آیه به
اوصاف منافقان اشاره دارد نه این که گروه های اجتماعی در جامعه مدینه متشکل از این
سه گروه ضد اسلامی باشد. بنابراین، منافقان از هر وسیله ای برای نابود نظام اسلامی
سود می بردند.
خداوند
این سه گروه به یک تفسیر یا منافقان را به یک تفسیر دیگر،در این ایه تهدید می کند
که اگر اینها به اعمال زشت و ننگین خود ادامه دهند
دستور حمله عمومی و یورش به آنها را صادر خواهیم کرد، تا با یک حرکت مردمی مؤ منان
، همه را از مدینه ریشه کن سازیم ، و آنها نتوانند دیگر در این شهر بمانند و آن
گاه در بیرون از مرزهای حکومت اسلامی
زمینه قتل آنان فراهم شود؛ چرا که تا زمانی که در درون مرزهای حاکمیتی اسلام و
نظام اسلامی قرار دارند، مصون از قتل هستند ولی پس از طرد از جامعه و تبعید در
صورت تداوم و استمرار این روش، حکم قتل آنان صادر خواهد شد به گونه ای که هر
مسلمانی اگر این خبرنگاران و گزارشگران اراجیف ساز و اراجیف پخش کن را بیابند آنان
را بکشند.
در آیه
آمده که و هنگامی که از این شهر رانده شدند و از
تحت حمایت حکومت اسلامی طرد گشتند، آن گاه هر کجا یافته شوند گرفته و به قتل خواهند
رسید : ملعونین اینما ثقفوا اخذوا و قتلوا تقتیلا. واژه ثقفوا در آیه از ماده ثقف است و ثقافت به معنی دست یافتن بر چیزی با دقت و مهارت است. اگر
در زبان عربی به علم و فرهنگ ، ثقافت گفته می شود نیز به همین جهت است.
به هر حال، در آیه اشاره به این است که بعد از این حمله عمومی از سوی
پیامبر(ص) و رهبران جامعه اسلامی، مرجفون و سه گروه دیگر، در هیچ جا در امان نخواهند
بود، و مسلمانان آنها را با دقت در همه جا جستجو و پیدا می کنند و به دیار عدم می
فرستند.
البته در اینکه آیا منظور از این آیه این است که آنها را در بیرون مدینه
و خارج از قلمروهای حاکمیت نظام اسلامی جستجو می کنند و به قتل می رسانند؟ یا اگر در
داخل مدینه و مرزهای حکومت و حاکمیت و بعد از حکم تبعید عمومی ، گرفتار چنین سرنوشتی
می شوند؟ دو احتمال وجود دارد. مفسران نمونه بر این باورند که میان آن دو حکم منافاتی
نیست؛ زیرا پس از سلب مصونیت از این توطئه گران بیمار دل شایعه ساز و مخرب و حکم اخراج آنان
از مدینه و مرزهای نظام اسلامی، چه آنجا بمانند و چه بیرون روند از دست مسلمانان شجاع
و جان بر کف در امان نخواهند بود!
البته
آیه پس از آن این معنا به دست می آید که این قانون الهی و سنتی پایدار در همه
جوامع است و اختصاص به دوره ای و زمان و شهری ندارد. از این روست که می فرماید که
این دستور تازه ای نیست ؛بلکه این سنتی است الهی و
همیشگی که در اقوام پیشین بوده است. به این معنا که هر گاه گروههای خرابکار بی شرمی
و توطئه را از حد بگذرانند فرمان حمله عمومی به آنها صادر می شود ؛ و چون این حکم یک
سنت الهی است هرگز دگرگون نخواهد شد چرا که برای سنت خداوند تبدیل و تغییری نیست: و
لن تجد لسنة الله تبدیلا. این تعبیر در حقیقت جدی بودن این تهدید
را مشخص می کند که بدانند مطلب کاملا قطعی و ریشه دار است و تغییر و تبدیل در آن راه
ندارد، یا باید به اعمال ننگین خود پایان دهند و یا در انتظار چنین سرنوشت دردناکی
باشند. پس در هر نظام اسلامی و تحت رهبری هر حاکم اسلامی عادل و مومن به
ویژه نظام اسلامی با حاکمیت ولی فقیه ، این حکم نسبت به خبرنگاران شایعه پراکن که
نظام اسلامی را تخریب می کند و اعتماد عمومی را نسبت به جامعه و نظام اسلامی سلب
می کنند و با سیاه نمایی و اراجیف بافی مردم را به شک و تردید می افکند، جاری
خواهد شد.