انسان موجودی اجتماعی است. همین گرایش به اجتماع از نظر عقل و عاطفه است که وی را نیازمند همسر و دوست می کند تا نیازهای مادی و معنوی و نیز جسمی و روحی خود را بدان پاسخ دهد.
اما بیش تر انسان ها درانتخاب همسر و دوست به خطا می روند و کسی را بر می گزیند که به جای آرامش و محبت و مودت، مایه تشویش و دشمنی و بدبختی می شود.
تاثیر همسر و دوست در زندگی انسان بسیار است؛ زیرا این دو دسته از انسان ها چنان به آدمی نزدیک هستند که از آن به بطانه در آیات قرآن یاد شده است. در ادبیات عربی به زیرپیراهن که به بدن چسبیده نیز بطانه می گویند. بر این اساس، همسر و دوست از کوچک ترین رازها و اسرار همسر و دوست خود آگاه است. همین آگاهی از رازهای آدمی است که شخص را در تنگنا قرار می دهد و اگر همسر و دوست امین نباشند، عامل هلاکت و بدبختی شخص می شوند.
ازاین روست که در انتخاب همسر و دوست بسیار تاکید شده است. در انتخاب همسر و دوست می بایست اصل ایمان و صداقت را مورد تاکید قرار داد؛ از این روست که دوست را در عربی صدیق گفته اند تا دانسته شود که معیار اصلی در دوستی، محبت نیست بلکه صداقت است.
در همسر نیز افزون بر صداقت و ایمان می بایست بر جنبه مودت وی تاکید شود. مودت نوعی دوستی عاطفی و خاص است که فراتر از محبت می باشد.
به هر حال، انسان نمی بایست با هر کسی دوست شود یا هر کسی را به همسری برگزیند؛ زیرا یاری است که نیکی و بدی اش دامن گیر شخص می شود. شخص پیش از هر کسی از دوست و همسر خویش یاد می گیرد و می آموزد؛ زیرا اینان آموزگاران خواسته و ناخواسته آدمی هستند.
دوست و همسر می بایست نقش پوشش خود را به خوبی به نمایش گذارند؛ یعنی همان گونه که همسر نقش لباس و جامه همسرش را به عهده دارد و یا دوست نزدیک هم چون بطانه و زیرجامه است، می بایست زشتی های آدمی را بپوشاند و عامل زیبایی و آراستن شخص باشد و از مشکلات و گرما و سرمای زندگی محافظت نماید.
برای شناخت هر کسی می توان با نگاهی گذرا به همسر و دوستش ، او را شناخت، زیرا همسر و دوست آدمی بیانگر وضعیت خود شخص است. پیامبر(ص) درباره این مطلب می فرماید: ایاک و قرین السوء فانک به تعرف، از همنشین بد پرهیز کن که به وسیله او شناخته خواهی شد.(کلمه الرسول الاعظم، ص 448)
قرن به معنای شاخ است. هر جانوری دو شاخ همانند دارد. از یک شاخ می توان دانست که شاخ دیگر که مقابل آن قرار دارد چگونه است.
امام صادق (ع) از پیامبر(ص) نقل می کند که فرمود:المرء علی دین خلیله فلینظر احدکم من یخالل؛ آدمی بر دین و آیین دوست خویش است. باید هر یک از شما بنگرد با چه کسی دوستی می کند.(بحارالانوار، ج 74، ص 192)
درباره تاثیر دوست در دیگری حضرت امام جواد (ع) می فرماید: ایاک و مصاحبه الشریر فانه کالسیف المسلول یحسن منظره و یقبح اثره ؛ از همنشینی با شرور و بدکار پرهیز کن؛ زیرا همانند شمشیر کشیده ای است که منظره اش زیبا ولی اثرش زشت است.(همان،ص 78، ص 364)
آثار دوست در زندگی آدمی همانند بوی خوش و ناخوش عطر است که همه آن را استشمام می کنند و آبروی آدمی را می خرد یا می برد. از امیرمومنان (ع) نقل شده که فرمود: صحبه الاخیار تکتسب الخیر کالریح اذا مرت بالطیب حملت طیبا؛ هم نشینی با نیکان مایه کسب خیر و نیکی است وهمانند باد است که هر گاه از روی عطر و بوی خوش بگذرد ، آن بوی خوش را با خود همراه می آورد.(غرر الحکم، ص 454)
بنابراین، اگر دوست و قرین و خلیل خوبی داشته باشی ، بوی خوش آن را همگان متوجه خواهند شد و اگر این دوست و قرین و خلیل بد باشد ، بدی آن تو و دیگران را می آزارد و زمانی می رسد که آرزوی می کنی که ای کاش چنین دوست بدی نداشتم.
اصولا آدمی ، متاثر از خلق و خوی دوستان و همسران خویش است. چنان که گرایش آدمی به چیزی بیانگر این نکته نیز می باشد که به آن چیز علاقه مند است و آن را دوست می دارد. اگر کسی همسر و دوست بد و زشتکاری را برگزیند، در حقیقت نشان می دهد که علاقه مند به زشتی است و زشتکاری را دوست می دارد. از امام رضا(ع) روایت است که فرمود: من احب عاصیا فهو عاص و من احب مطیعا فهو مطیع؛ هر کس گناه کاری را دوست داشته باشد خود گناهکار است و هر کس فرمانبرداری را دوست بدارد خود فرمانبردار است.(وسایل الشیعه، ج 11،ص 446)
این از حکم از آن رو صادر می شود که آدمی اگر عمل قوم و گروهی را دوست بدارد در حقیقت مانند عامل آن است. خداوند در قرآن با آن که پی کننده شتر صالح و کشنده آن یک نفر بود، به همه قوم نسبت داده و همگان را عذاب می کند ، زیرا همگان راضی و خشنود به آن عمل بودند و همین دوستی و علاقه ایشان به عمل موجب شده است که عمل به همگان نسبت داده و مجازات نسبت به همگان به اجرا در آید.
پیامبر(ص) می فرماید: من احب عمل قوم خیرا کان او شرا کان کمن عمله، هر کس عمل گروهی ،خواه بد و خواه خوب، را دوست داشته باشدمانند کسی است که آن را انجام داده است.
بنابراین، ارتباط و دوستی با نیکان به معنای همراهی در عمل نیک و دوستی با بدان به معنای همراهی در کار زشت و بد می باشد.
دوست و یار خوب، می تواند سعادت و خوشبختی دنیوی و اخروی انسان را تضمین کند و دوست بد، شقاوت و بدبختی ابدی را برای آدمی رقم می زند. از این روست که شاعر از هر یار بد از زن و همسر پرهیز می دهد و می سراید:
تا توانی می گریز از یار بد
یار بد بدتر بود از مار بد
مار بد تنها تو را بر جان زند
یار بد بر جان و بر ایمان زند.