هر چند که در قرآن واژه عربی نظافت که به معنای بهداشت است، به کار نرفته است، ولی مجموعه ای از واژگان و اصطلاحاتی قرآن را می توان یافت که بر اهمیت بهداشت تن و روان توجه داشته است. در روایتی ماثور و مشهور آمده است: النظافة من الایمان. این بدان معناست که ایمان دارای شاخه ها و مولفه های چندی است که بدان شناخته و یا ساخته می شود. به نظر می رسد که در این حدیث بر این نکته تاکید شده که نظافت و بهداشت جزیی از ایمان است و بی آن نمی توان تحققی را برای ایمان پذیرفت.

بنابراین حتی اگر بر مقوم، عنصر، مولفه بودن بهداشت و نظافت نیز قایل نشویم می بایست بپذیریم که نظافت و بهداشت ظاهری، نشانه ای از ایمان و تحقق و وجود آن در شخص است؛ زیرا هر امر باطنی دارای آثار ظاهری است. از این رو می توان گفت که اگر بخواهیم مومنی را از کافری بازشناسیم می بایست به نظافت و بهداشت وی توجه کنیم؛ زیرا اگر کسی مدعی ایمان است می بایست آثار آن را در وجود و رفتار خویش آشکار سازد و اگر شخصی از نظافت و بهداشت دور باشد تنها مدعی ایمان است و در این ادعا صادق نمی باشد.

البته در فرهنگ اسلامی، نظافت و بهداشت ظاهری بخشی از مفهوم جامع وکامل تری به عنوان طهارت است؛ طهارت در فرهنگ اسلامی، ناظر به بهداشت و طهارت همه جانبه و گسترده ای است. از این رو، افزون بربهداشت ظاهری بر بهداشت باطنی و روانی شخص نیز توجه می دهد.

اهتمام به بهداشت جامع از آن روست که هدف از آفرینش انسان، دست یابی به کمالاتی است که جز از راه طهارت به دست نمی یابد؛ بلکه چنان که از آیه 2 سوره جمعه به دست می آید حتی دست یابی به علم و دانش واقعی جز از راه طهارت و تزکیه ظاهر و باطن شدنی نیست و انسان زمانی می توان حقایق را چنان که هست دریابد و مشاهده کند که بهداشت تن و روان را مراعات کرده باشد.

اصول بهداشت در اسلام شامل بهداشت تن از راه شست و شوی مدفوع به آب و طهارت جسم وجان به وضو و غسل و هم چنین بهداشت در تغذیه و بهداشت دهان و دندان و نیز بهداشت جنسی و در نهایت بهداشت روانی را شامل می شود.

انسان مومن همان گونه که می بایست به بهداشت لباس و جامه خویش توجه کند و طهارت و نظافت را در آن مراعات نماید می بایست با مسواک زدن و قرقره کردن در هر وضو و پیش از هر نمازی، طهارت و بهداشت دهان و دندان را نیز مراعات کند. هم چنین در بهداشت جسم و جان می بایست از غذاهای حلال و طیب بهره گیرد و از غذاهای حرام و خبیث دوری کند.

مجموعه ای که قرآن برای دست یابی به طهارت ظاهری و باطنی بیان می کند بیش از آن است که در این نوشتار کوتاه معرفی شود. با این همه در یک کلمه می توان گفت که بهداشت و نظافت در اسلام یکی از ابتدایی عناصر و مولفه های ایمان و نخستین ظهور و بروز آثار ایمان در شخص است؛ زیرا انسان مومن می بایست از همان آغاز بهداشت را در لباس و خوراک و نوشیدنی و محیط زیست و دهان و دندان و تن رعایت کند. بنابراین نمی توان گرایشی به سوی امور خبیث ، ناپاک، غیربهداشتی، حرام و مانند آن پیدا کند.