یکی از راه های شناخت اهداف و وظایف دولت در نظام سیاسی اسلام بهره گیری از منابع دعایی است؛‌ زیرا یکی از شیوه های آموزشی و تربیتی در سیره تربیتی و آموزشی امامان (ع) بهره گیری از دعا و نیایش است؛ زیرا مخاطب در این ادعیه به ظاهر خداوند و در عمل مردم است؛‌زیرا شرایط اجتماعی به گونه است که نمی توانستند حقایق اسلام را به ویژه در حوزه اندیشه سیاسی چنان که باید و شاید بیان کنند. از این روست که به نیایش به عنوان راهکار ارتباطی میان خود و امت توجه یافتند.

یکی از ویژگی های بهره گیری از این شیوه آن است که امکان بیش تری برای بهره مندی مردم از معارف آن وجود دارد و موضوعات و مطالب هر چند که به شکل دعا در پیشگاه خدا بیان شده است ولی به شکلی موجب می شود که ناخواسته خواننده ای که آن را روزانه و یا هفتگی و یا ماهانه می خواند و در پیشگاه خداوند آن ها را عرضه می دارد به عنوان یک مطالبه حق و تحقق یافتنی و آرزو وآمال بشناسد و این گونه است که مطالبات انسان اجتماعی نسبت به جامعه و دولت افزایش می یابد و سطح توقعات و مطالبات بالا می رود.

یکی از این دعاها و نیایش ها که مستحب است که چهل بامداد دست کم در عمر شخص خوانده شود و به نظر می رسد که به سبب آن که عهد و پیمانی با امام زمان(عج) است می بایست همواره در هر بامدادی خوانده شود و تجدید بیعت و عهد با امام و ولی عصر خویش داشته باشیم.

در این عهدنامه و بیعت نامه است که مطالب عالی در فرازهای چند بیان شده است که یکی از بندهای آن مرتبط با وظایف و اهداف دولت اسلامی است؛ زیرا این مطالب هر چند که خطاب به امام زمان(عج) است ولی برای تبیین وظایف و مسئولیت های هر نظامی است که به عنوان دولت امور اجتماعی و سیاسی جامعه را در اختیار می گیرد. در بخشی از عهدنامه آمده است:

اللهم ... سهل مخرجه واوسع منهجه واسلک بی محجته وانفذ امره واشدد ازره واعمر اللهم به بلادک واحی به عبادک انک قلت وقولک الحق ظهر الفساد فی البر والبحر بما کسبت ایدی الناس فاظهر اللهم لنا ولیک وابن بنت نبیک المسمی باسم رسولک حتی لا یظفر بشئ من الباطل الا مزقه ویحق الحق ویحققه واجعله اللهم مفزعا لمظلوم عبادک ناصرا لمن لا یجد له ناصرا غیرک ومجددا لما عطل من احکام کتابک ومشیدا لما ورد من اعلام دینک وسنن نبیک صلی الله علیه وآله واجعله اللهم ممن حصنته من باس المعتدین .اللهم وسر نبیک محمدا صلی الله علیه وآله برؤیته ومن تبعه علی دعوته وارحم استکانتنا بعده .اللهم اکشف عنا هذه الغمه عن هذه الامه بحضوره

یعنی خدایا! ظهورش را آسان و روشش را وسیع گردان و ما را در مسیر او بکشان و فرمانش را نافذ فرما و پشتش را استوار و محکم گردان. خدایا! به وی شهرهایت را آبادان و بندگانت را زنده گردان ؛ زیرا گفتی و گفته تو حق است که فساد در خشکی ودریا به دستاوردهای مردمان آشکار و هویدا شده است ؛ پس خدایا! ولی خویش و پسر دختر پیامبرت را که هم نام پیامبرت است را ظاهر کن تا به هرچیزی از باطل دست یافت نابود سازد و حق را به جریان آورد و ثابت و استوار گرداند . خدایا او را راه رهایی بندگان مظلوم و ستمدیده ات کن و یار و یاور کسانی قرار ده که جز تو ناصر و یاوری ندارند. احکام کتابت را که تعطیل شده را به وی تجدید کن و اعلام و نشانه ها و شعایر دینت که وارد شده را به وی استوار و استحکام بخش و سنت های پیامبر(ص) را تقویت کن. خدایا او را از شر متجاوزان حفظ کن و با رویت و دیدارش و نیز کسانی که بر دعوت اویند پیامبرت(ص) را شادان و مسرور گردان و بر بیچارگی و خواری ما که پس از او حاصل شده رحم آور. خدایا این غم و اندوه را از این امت اسلام به حضورش بردار.

در این عهدنامه دانسته شده است که مردم چه وظیفه ای نسبت به دولت و نیز دولت چه مسئولیتی در قبال مردم دارد. در این عهدنامه و موارد مشابه آن بسیاری از وظایف و مسئولیت ها و نیز اهداف نظام سیاسی بیان شده است و این همان چیزی است که امروز مطالبه به حق ملت ایران از دولت اسلامی است که می کوشد تا بر اساس نظام ولایی عمل کند و خود را به عنوان وکیل امام (ع) می شناسد وبه نیابت از وی وارد عرصه عمل سیاسی شده است.

از وظایف دولت اسلامی آن است که عزت را به دین بازگرداند و خمول و گمنامی را از چهره آن بزداید تا همگان در همه کوی و برزن جهان با حقیقت دین آشنا شوند.

زدودن ظلمت ستم و بیداد در همه عرصه ها و حوزه های علمی و عملی و زندگی فردی و اجتماعی و توسعه عدالت و قسط از دیگر ماموریت ها و وظایفی است که در این ادعیه ها و نیایش ها بدان توجه شده است.

از آن جایی که توده مردم از هرگونه رفاه و آسایش و آرامش واقعی بی بهره اند و اندوه جانکاهی دل هایشان را می فشارد ،‌ اجرای قسط ضروری است تا اندوه و غم از چهره و دل توده های مردمان زدوده شود و به دولت مهر گستر و عدالت پرور اسلامی ، هرگونه اندوهی کشف و برطرف شود.

امنیت در همه حوزه های فردی و اجتماعی ،‌ ملی و فراملی و نیز اقتصادی و غیر اقتصادی می بایست در اولویت کارهای دولت باشد و هرگز از اولویت درجه یک به درجات دیگر تنزل نیابد؛ زیرا بی امنیت امید هیچ گونه پیشرفت و تکاملی در عرصه های مختلف مادی و معنوی نمی رود. هدایت مردم تنها در سایه سار امنیت است که می تواند به درستی رقم بخورد.

آشکار سازی حق و عدالت و اکمال دین و علوم مختلف از دیگر وظایفی است که می بایست مورد اهتمام جدی دولت اسلامی باشد؛ زیرا اصولا جبت و طاغوت در بستر و فضای از جهل و بی عدالت و فقدان دانش و علوم رشد و تقویت می شود و بر گرده مردمان سوار می گردد. از این روست که در ادعیه مختلف که به شکل زیارت و یا عهد و نیایش بیان شده است هماره این معنای به اشکال مختلف تلقین می شود تا سطح مطالبات مردمی نسبت به دولت و کارکردهای آن افزایش یابد و در صورت وجود هر گونه کمبود و نقص در این زمینه نسبت به کارآمدی دولت اسلامی واکنش نشان دهند.

این نیایش ها و ادعیه ماثور به گونه ای بیان شده است که سطح مطالبات مردمی نسبت به مفاهیمی چون مسئولیت ها و وظایف دولت افزایش یابد و مردم با توجه به این معیارها به سنجش و داوری در باره عملکرد و کارآمدی دولت ها بپردازند.

اگر برای جبت و طاغوت ارکان و ستون های بر شماریم می توان گفت که جهل و بیداد از آن هاست. دولت می بایست به  ویژه با جهل و نادانی مبارزه کند و مردم به حقایق چنان که هست آشنا سازد که از جمله آن حقایق هستی و مسیر تعالی بشر یعنی تزکیه و تقواست.

کفر بر پایه جهل ساخته شده و بر پایه جبر رشد می کند. از این روست که با هر گونه عقل گرایی و مشارکت دهی مردم مخالفت می شود و اصل دولت های کافر و باطل و جائر بر استبداد رای می باشد.

جهل است که عصبیت جاهلی را پدید می آورد و آدمی را به جای حق گرایی به سوی باطل سوق می دهد. امام علی بن حسین زین العابدین درباره عصبیت جاهلی می فرماید: العصبیة التی یاثم علیها صاحبها ان یری الرجل شرار قومه خیرا من خیار قوم آخرین و لیس من العصبیة ان یحب الرجل قومه و لکن من العصبیة ان یعین قومه علی الظلم؛ عصبیت که گناه محسوب می شود این است که شخص بدان قوم خویش را بهتر از خوبان قوم دیگران ببیند. از عصبیت مذموم محسوب نمی شود این که شخص، قوم را دوست داشته باشد؛ ولی اگر قوم را ظلمی کمک نماید از عصبیت ناپسند شمرده می شود.(اصول کافی ؛ کلینی ؛‌ج 2 ؛ ص 308)

همین تعصب جاهلی است که امام صادق(ع) می فرماید: من تعصب او تعصب له فقد خلع ربق الایمان من عنقه؛ هر کسی تعصب جاهلی بورزد یا به سودش یکی از خویشان تعصب جاهلی داشته باشد و به سبب این تعصب به چیزی برسد، از دایره ایمان بیرون رفته و حلقه ایمان را از گردنش در آورده است.(همان پیشین)

بنابراین اگر دولتمردان اسلامی در نظام ولایی این گونه عمل کنند به خودی خود از دایره ولایت کبرای امام (ع) بیرون رفته اند و هر عملی را که انجام می دهند به سبب حقی که ندارند ،‌ برای ایشان گناه و جرم نوشته می شود.

این ها نمونه هایی است که در کتبی که به عنوان دعا و نیایش نوشته شده گردآوری شده و هرروز مومنان را به خواندن و تفکر در آن فرمان می دهند. از این روست که دعا و نیایش نه برای ثواب بلکه برای شناخت بهترین کارها و عمل به آن ها وارد شده است. بنابراین می بایست به عنوان تفسیر و تاویل آیات قرآنی از آن ها یاد کرد و در زندگی به عنوان سرمشق معرفتی و عملی به کار گرفت.