از نظر آموزه های وحیانی قرآن، انسان در قبال هر نعمتی که به او داده می شود، مسئولیت دارد و از آن مسئولیت پرسش و سوال می شود که آیا به درستی انجام داده یا نداده است؛ خواه این نعمت شخصی و اختصاصی باشد، خواه نعمت های عمومی؛ خواه مادی و خواه معنوی.

خدا به صراحت می فرماید: ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ؛ سپس در همان روز قیامت است که از نعمت در دنیا پرسیده خواهید شد.(تکاثر، آیه 8)

بر اساس روایات تفسیری این نعمت مهم که از آن پرسش می شود، نعمت ولایت است که مردمان چگونه با آن مواجه شده و آیا مسئولیت خویش را در قبال آن به درستی انجام داده اند یا نه؟

البته انسان می بایست بداند که فرقی میان نعمت های بزرگ و کوچک نیست؛ زیرا هر نعمتی برای آن است تا انسان بتواند از آن برای رسیدن کمالات بایسته و شایسته اش از آن بهره گیرد و استعانت جوید. براین اساس، وقتی کسی نعمتی دارد، نسبت به آن مسئول است تا به درستی از آن بهره گیرد؛ زیرا در قیامت باید پاسخگوی نعمت هایی باشد که به او داده شده است.

از نظر قرآن کسی که به درستی نعمتی را می شناسد و به درستی از آن برای کمالات فردی یا اجتماعی، شخصی یا عمومی بهره می گیرد، همان انسان شاکر نعمت است؛ زیرا شکر حقیقی استفاده درست از نعمت است که از آن به شکر عملی نیز یاد می شود. خدا نعمت به ما می دهد تا ببیند در برابر نعمت مسئولیت خویش را به درستی انجام می دهیم تا جزو شاکرین باشیم یا کفران نعمت می کنیم و مسئولیت خویش را نسبت به آن انجام نمی دهیم و به درستی از آن بهره نمی گیریم.

از نظر قرآن، عاقل در سن چهل سالگی چنین در قالب دعا از خدا می خواهد: قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَعَلَى وَالِدَیَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ؛ مى‏ گوید: پروردگارا بر دلم بیفکن تا نعمتى را که به من و به پدر و مادرم ارزانى داشته اى سپاس گویم و کار شایسته‏ اى انجام دهم که آن را خوش دارى و رضای تو در آن است.(احقاف، آیه 15)

در همین راستا حضرت سلیمان نبی(ع) به خدا عرضه می دارد: وَقَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَعَلَى وَالِدَیَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَدْخِلْنِی بِرَحْمَتِکَ فِی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ ؛ گفت: پروردگارا در دلم افکن تا نعمتى را که به من و پدر و مادرم ارزانى داشته اى سپاس بگزارم و به کار شایسته‏ اى که آن را مى ‏پسندى بپردازم و مرا به رحمت‏ خویش در میان بندگان شایسته‏ ات داخل کن.(نمل، آیه 19)

آن حضرت(ع) پس از استفاده درست از نعمت قدرت عاصف بن برخیا در انتقال تخت ملکه سبا می گوید:  قَالَ هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّی لِیَبْلُوَنِی أَأَشْکُرُ أَمْ أَکْفُرُ وَمَنْ شَکَرَ فَإِنَّمَا یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ رَبِّی غَنِیٌّ کَرِیمٌ ؛ گفت: این از فضل پروردگار من است تا مرا بیازماید که آیا سپاسگزارم یا ناسپاسى مى ‏کنم و هر کس سپاس گزارد تنها به سود خویش سپاس مى‏ گزارد و هر کس ناسپاسى کند بى‏ گمان پروردگارم بى ‏نیاز و کریم است.(نمل، آیه 40)

از نظر قرآن پذیرش مسئولیت در قبال نعمت و استفاده درست و شاکرانه از آن، نه تنها موجب افزایش برکت در زندگی است، بلکه موجب سعه وجودی شخص می شود؛ زیرا این تاثیر شکرگزاری عملی نسبت به نعمت و مسئولیت پذیری در قبال آن شکری است که آثارش در نفس انسانی بروز و ظهور می کند؛ چنان که خدا در آیه با عنوان « یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ» برآن تاکید کرده است؛ خدا در جایی دیگر در باره افزایش سعه وجودی به دنبال شکر گزاری عملی و بهره درست ومسئولانه از نعمت می فرماید: لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ؛ اگر شکر کنید شما را زیادت می کنم و بر شما می افزایم.(ابراهیم، آیه 7)

پس انسان در قبال هر نعمتی از نعمت های خرد و بزرگ مسئول است و می بایست پاسخگو باشد. این پاسخگویی حقیقی زمانی تحقق می یابد که به درستی نعمتی را بشناسیم و آن را به درستی در راستای کمال خود یا دیگران به کار گیریم.