شیوه های مختلفی را می توان برای ریشه یابی جریانات سیاسی, اجتماعی و دینی در پیش گرفت. بی گمان یکی از این شیوه ها و روش ها، بررسی بینشی و نگرشی جریانات است. اگر به مساله امروز جهان اسلام یعنی به گروه تروریستی القاعده توجه کنیم می توان ریشه های تاریخی آن را در خوارج صدر نخست اسلام ردگیری و شناسایی کرد.
در این جا تنها به برخی از مهم ترین قواعد و بنیادهای فکری و عملیاتی القاعده و خوارج نظری گذرا و تند می اندازیم تا ببینم این دو گروه چه اشتراکاتی داشته اند.
یکی از بینش ها و نگرش های اصلی خوارج حکومت آنارشیستی است. به این معنا که آنان با ایجاد و یا وجود هر نوع حکومتی مخالف ورزیده و بر پایه لا حکم الا لله ، هر حکومت غیر از حکم و حکومت خدایی را باطل و ظالم می دانسته اند. از این رو به شدت با حکومت درگیری می شدند و در این راه میان حکومت حق و باطل ، و یا حکومت عادل و ظالم فرقی نمی گذاشته اند. چنین نگرشی را می توان در گروه القاعده به آسانی شناسایی کرد.
دومین ویژگی خوارج، تکفیر همه کسانی بود که بر اندیشه و روش و نگرش ایشان نبوده اند؛ در این مساله فرقی میان کسانی که با ایشان مخالف بوده و یا سکوت کرده و بی طرفی پیشه گرفته بودند، قایل نمی شدند ؛ از این روست که چماق تکفیر را بر سر همه می کوفتند و به آسانی همه را از دم تیغ می گذراندند. بر این اساس است که شعار هر کس با ما نیست پس دشمن ماست را سر می دادند.
سومین ویژگی خوارج این بوده است که میان مخالفان هیچ گونه تمایزی را قایل نمی شدند . بنابراین فرقی نداشت که زن و یا کودک و یا پیر و برنا باشد . از این روست که با آن که به ظاهر نماز شب می خواندند و از خرمای افتاده در پای درختی نمی خوردند و حق رهگذر را نیز نمی پذیرفته و در حقوق این چنینی راه افراط می پیمودند , با این حال به آسانی آب خوردن زن آبستنی را می کشتند و بچه را از دلش بیرون کشیده و به زخمه شمشیر به هلاکت می انداختند. در ترورهای کورشان میان افراد فرقی نمی گذاشتند و گناهکار و بی گناه را از دم تیغ می گذراندند؛ چنان که سیاست امروز القاعده این است.
چهارم این که خوارج به جهت سادگی و ظاهرگرایی افراطی و جمود بیش از اندازه و خشک مقدسی بودن همواره از سوی سیاست مداران تیز و زیرک مورد سوء استفاده قرار می گرفتند. بارها در تاریخ گزارش شده است که سیاست مدارانی زیرک آنان را بازی داده و از آنان برای رسیدن به اهداف خود و ایجاد هرج و مرج در داخل مرزهای دولتی و یا در سرحدات و مرزهای دولت ها بهره می گرفتند و جامعه و امت را به آشوب می کشیدند. شهرهای آباد را نابود و ویران می ساختند و اجازه رشد و شکوفایی که در سایه آرامش و آسایش ایجاد می شود به امت و جامعه اسلامی نمی دادند. القاعده در جهان امروز نیز در راستای سیاست های برخی از دولتمردان جهانی و حتی ضد اسلامی مانند آمریکا عمل می کنند و ضمن برپایی آشوب و قتل و عام گسترده افراد مسلمان بی گناه , فرصت حضور نظامی را به متجاوزان می بخشند و برای آنان بی اجر و مزد فعالیت می کنند.
مواردی از این دست را می توان در باره خوارج و القاعده یافت که بیانگر قواعد و بنیادهای فکری و عملیاتی مشترک این گروه به ظاهر دینی و تکفیری است.