ملت در اندیشه سیاسی جدید و در علوم سیاسی به معنای مردمان با مشترکات فرهنگی و قومی است. عناصر و مولفه هایی که ملت را می سازد در تبیین اندیشمندان و دانشمندان متفاوت است ولی می توان عناصر و مولفه های را ردگیری کرد که به شکلی موثر در تشکیل ملت فعال هستند. از عناصری که در تشکیل ملت بر شمرده اند عناصری چون قومیت ، زبان ، سرزمین واحد، دین و مذهب و فرهنگ است. در گذشته عنصر همگرایی در میان مردمان عنصر قومیت و مشترکات نژادی بوده است. نخستین حکومت ها و دولت ها را می توان در میان قبایل جستجو کرد که در حقیقت خانواده بزرگی از فرزندان و نوادگان است. پس از قدرت گیری و افزایش مادی و معنوی و امکانات برخی از قبایل تلاش کردند تا دیگران را زیر حکومت و دولت خود وارد کنند و این گونه شد که از قبایل با برخی از مشترکات ملت های بزرگ و دولت های مهم و قدرتمند پدید آمد. اگر دولت هخامنشی و یا مادی را در نظر گیریم عنصر اساسی در این حکومت ها مشترکات نژادی و زبانی و سپس دینی بود. هر چند که برخی از مردمان ساکن در این دولت و ملت ممکن است در این عناصر با دولت مشترک نبوده باشند ولی در اصل امنیت و آرامش با آنان همراه و همدل بوده اند . به این معنا که این دسته از مردمان که با ملت اصلی و محوری مشترک نبوده اند و در عقیده و یا فرهنگ و یا زبان و یا نژاد مختلف بوده اند ولی به جهت آن که از منافع دولت قدرتمند بهره می برده اند خود را با آن هماهنگ می ساختند، چون این دولت های قدرتمند و ملت های قوی و یگانه امنیت و آرامشی را برایشان فراهم می آورد که در بیرون از ملت و دولت برای ایشان فراهم نمی شد.

در دوره اخیر دولت ملت ها بیشتر با توجه به این هدف اصلی شکل می گیرد و عناصر دیگر خود را به صورت امری عارضی نشان می دهد و شکل می گیرد. در آمریکا اقوام با نژاد ها و فرهنگ ها و زبان های مختلف شکل می گیرد. هر چند هسته اولیه این دولت را عناصر انگلوساکسون تشکیل می دادند و از زبان انگلیسی استفاده می کردند ولی این موجب نشد تا عناصر فرهنگی اسپانیایی با جمعیت چهل درصدی آن نتواند در ساختار تاثیر بگذارد. وقتی ملت با هدف ایجاد آرامش و امنیت و با به هدف آرامش و آسایش ایجاد شد در فرایندی طولانی عناصر دیگر به صورت عارضی وارد می شود و مشترکات فرهنگی و دینی و زبانی را ایجاد می کند. این گونه است که در دولت ملت های جدید عناصر فرهنگی و قومی و یا زبانی عناصر اصلی و محوری را تشکیل نمی دهند زیرا این امکان برای مردمان است تا خود این عناصر را ایجاد و یا هدایت و تغییر دهند.

در کشور گل ها پس از استقرار فرانک ها این گونه شد که مردمان با ایجاد دولت، فرهنگ مستقلی را همراه با زبان مشترک پدید آورده اند. دولت فرانک ها با تلاش پی گیر خود فرهنگ و زبان فرانسوی را گستره فرانسه کنونی ایجاد کرد و مردمان برای رسیدن به آسایش و آرامش با آن هماهنگ شدند.

بنابراین، هدف از ایجاد ملت و دولت رسیدن به اهداف مشخص و کلانی است که عناصر و مولفه های پیش گفته و یا بیان شده در علوم سیاسی نمی تواند آن چنان به عنوان عناصر مقوم حضور جدیدی و موثری داشته باشند. عناصر زبانی یا فرهنگی و یا دینی و قومی در دولت های امروزی کم تر تاثیر گذار هستند هر چند که همان چنان گذشته تاثیر و نقش مثبت و یا منفی را در سیر تحولات تاریخی یک ملت و یا دولت ها بازی می کنند.

به نظر می رسد که ملت ایران به چند جهت می تواند در گستره جغرافیایی کنونی ایران امروز هم از عناصر مهم و مولفه های پیش گفته بهره جوید و هم می تواند بر عناصر محوری امروزین همانند گذشته تاکید کند. ملت ایران هر چند در یک نظر از قومیت مشترکی برخوردار است ولی تنوع نژادی با ورود اقوام در طول تاریخ از اهمیت این عنصر کاسته است . اکنون در ایران اقوام با نژادهای مختلفی زندگی می کنند. عنصر زبانی نیز از تنوع و تعددهای بسیاری برخوردار است که نمی تواند به عنوان عنصر اصلی و اساسی وحدت مورد توجه قرار گیرد. با این همه عناصر مهم را می توان یافت که می توان بر حول و محور آن ملت ایرانی را شکل و تعریف و تبیین کرد. عنصر وحدت مذهبی از عناصر مهم در این مرز و بوم است. بنابراین می توان بر این عنصر تاکید ورزید ولی هم چنان که گفته شد. ما در عرصه ملت سخن می گوییم و نمی توان به این عنصر آن چنان نگریست که عامل اصلی قرار گیرد. عنصر اساسی پس از آسایش و آرامشی که ملت ایران را دور هم گرد آورده است عنصر فرهنگی است. مشترکات فرهنگی در ایران آن چنان زیاد است که نمی توان آن را نادیده گرفت . فرهنگ ایرانی با ویژگی های خاص خود همه اقوام ایرانی با هر مذهب و دینی را به دور هم گرد آورده است. بنابراین لازم است که با توجه به مشترکات فرهنگ پایه های فرهنگ ملی را آن چنان تقویت و تحکیم کرد که از آسیب های درونی و بیرونی در امان باشد. این همان اتحاد ملی و هم گرایی است که مورد توحه قرار گرفته است. عناصر دیگر هر کدام نه تنها به نسبت به اقلیتی بزرگ نا کارآمد بلکه موجب می شود تا واگرایی ملی ایجاد شود. عنصر زبانی و یا مذهبی و حتی دینی می تواند این مشکل را بیافریند. ایران هر چند از نظر مذهبی شیعی است ولی اقلیت های بزرگی از اهل تسنن و حتی شرایع دیگر وجود دارد که تاکید بر مذهب شیعی موجب واگرایی این اقلیت بزرگ می شود. قومیت نیز وضعیت بدتری دارد زیرا در ایران اقوام بزرگ نژادی زندگی می کنند که مذهب  و زبان آنان گاه با اکثریت هماهنگ و گاه ناهماهنگ است. بنابراین می بایست برای رسیدن با اتحاد ملی بر عنصر فرهنگی ملت بزرگ ایران تاکید ورزید تا همه اقوام و زبان ها و نژادها و ادیان و مذاهب را دربر گیرد.

از آن جایی که در منطقه اسلامی زندگی می کنیم و اکثریت ملت ایران مسلمان هستند و علاقه فرهنگی آنان با اسلام گره خورده است نمی توان از انسجام و همگرایی با امت بزرگ اسلام سخن نگفت. اگر هر ملتی بخواهد تا به اهداف محوری دولت و ملت یعنی آسایش و آرامش دست یابد نیازمند آن است تا امکانات و فرصت های منطقه ای استفاده کند. از این روست که ملت ایران اسلامی ( به حکم اکثریت) می بایست خود را با ملت های منطقه و امت بزرگ اسلام همراه و همگام سازد . برای رسیدن به انسجام ، لازم و ضروری است تا بر مشترکات تاکید شود و از عناصر اختلافی و واگرایی دور شود. انسجام به معنای پیوند و پیوستگی جز از طریق تاکید بر عناصر و مولفه های مشترک امکان پذیر نیست. از این ملت بزرگ ایران اسلامی می بایست با امت خود را پیوند زند و از فواید اتحاد و انسجام بهره مند گردد.