در دنیا این گونه است که وقتی شاهد به محکمه عدل می آید، آن چیزی را که با حواس دیده و شنیده را بیان می کند نه آن چیزی را که گمان کرده و حدس می زند.

در محکمه عدل الهی در قیامت، نیز مراتبی از شهادت مطرح است که شامل موارد زیر است:

1. شهادت خدا : از جمله مهم ترین گواهان خود خدا سپس پیامبران و به ویژه پیامبر اکرم که شاهد بر شاهدان و امامان معصوم (ع) هستند. خدا در قرآن می فرماید: اِنَّ اللَّهَ عَلى کُلِّ شَىْ ءٍ شَهیدٌ؛ خدا بر هر چیزی شاهد و مشهود است. ( حج، آیه 17)

2. شهادت پیامبران به ویژه پیامبر اکرم(ص): خدا در این باره می فرماید: فَکَیْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَجِئْنَا بِکَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِیدًا؛ پس چگونه است حالشان آنگاه که از هر امتى گواهى آوریم و تو را بر آنان گواه آوریم.(نساء، آیه 41). و نیز می فرماید: وَیَوْمَ نَبْعَثُ فِی کُلِّ أُمَّةٍ شَهِیدًا عَلَیْهِم مِّنْ أَنفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِکَ شَهِیدًا عَلَى هَؤُلاء؛ روزی که از میان هر قوم و امتی شاهدی از خودشان بر می‌انگیزیم.(نحل، آیه 89)

3. شهادت امامان معصوم(ع) : خدا درباره این گواهان در چند جای قرآن سخن گفته است. از جمله می فرماید: وَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ و به تحقیق خدا و رسولش عمل شما را می بینند آنگاه به سوى داناى نهان و آشکار بازگردانیده مى ‏شوید و از آنچه انجام مى‏ دادید به شما خبر مى‏ دهد.(توبه، آیه 94) در جایی دیگر با اضافه مومنان کامل یعنی معصومان به عنوان شاهدان اعمال می فرماید: اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ و بگو هر کارى مى‏ خواهید بکنید که به تحقیق خدا و پیامبر او و مؤمنان عمل شما را می بینند و به سوى داناى نهان و آشکار بازگردانیده مى ‏شوید، پس ما را به آنچه انجام مى‏ دادید، آگاه خواهد کرد. (توبه، آیه 105) شاهد باید از روی حس به عمل دیگران توجه داشته باشد و هم نیت ها را بداند که ریایی است یا خالصانه؟ بنابراین کسی جز معصومان(ع) نمی توانند چنین باشند. بر اساس روایات مصداق کامل امت وسط همان امامان معصوم (ع) هستند که شاهدان الهی نیز هستند:: «وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَکُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیدًا؛ و بدین گونه ما شما را یک امت معتدل و میانه قرار دادیم تا شاهد بر مردم باشید و رسول خدا(ص) هم بر شما شاهد باشد.( بقره آیه 143) هم چنین از آن جایی که مصداق اتم و کامل مقربان الهی همان معصومان هستند(انسان، آیه 8) به طور طبیعی آنان هستند که گواهان اعمال انسانی خواهند بود؛ چنان که خدا می فرماید: کِتابٌ مَرْقُومٌ، یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ، نامه و کتاب اعمال نوشته شده که آن را مقربان گواهی می دهند.(مطففین، آیه 21)

4. شهادت فرشتگان رقیب عتید: خدا در این باره می فرماید: مَا یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ...وَجَاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَشَهِیدٌ؛ هیچ سخنى و کاری را به لفظ درنمى ‏آورد و انجام نمی دهد، مگر اینکه مراقبى آماده نزد او آن را ضبط مى ‏کند... و هر کسى مى ‏آید در حالى که با او سوق‏دهنده و گواهى ‏دهنده‏ اى است.(ق، آیات 18 و 20) این گواهی دهنده می تواند همان فرشته رقیب و عتیدی باشد که همراه انسان است.

5. شهادت زمین: از نظر قرآن یکی از شاهدان الهی همین زمین است. از این روست که گفته است: یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا؛ زمین در قیامت خبرهایش را بازگو می‌کند.(زلزال، آیه 4) در روایت است که رسول خدا(ص) فرمودند: در هر منطقه‌ای دو رکعت نماز به جا می‌آورد ؛ چرا که این مکان بر نماز ما شهادت می‌دهد. پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «آیا می‌دانید منظور از اخبار زمین در این‌جا چیست؟ گفتند: خدا و پیغمبرش آگاه‌تر هستند. حضرت فرمود: «منظور از خبر دادن زمین این است که اعمال هر مرد و زنى را که بر روى زمین انجام داده‌‏اند خبر می‌دهد، می‌گوید: فلان شخص در فلان روز، فلان کار را انجام داد، این است خبر دادن زمین».(بحار الانوار، ج7، ص 97.) امام صادق(علیه‌السلام) نیز در حدیثی فرمودند: «در قسمت‌هاى مختلف مسجد نماز بخوانید، زیرا هر قطعه از زمین در قیامت براى کسى که روى آن نماز خوانده گواهى می‌دهد».(وسائل الشیعه، ج5، ص188.)

6. شهادت زبانی اعضا و جوارح: این شهادت می تواند به دو شکل زبانی و غیر زبانی باشد. به این معنا که همان طوری تکه گوشتی در دهان زبان شد و سخن می گوید، همه اعضای بدن انسانی این گونه زبان گویا می شوند و گواهی می دهند. خدا می فرماید: حَتَّى إِذَا مَا جَاءُوهَا شَهِدَ عَلَیْهِمْ سَمْعُهُمْ وَأَبْصَارُهُمْ وَجُلُودُهُمْ بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ وَقَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَیْنَا قَالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِی أَنْطَقَ کُلَّ شَیْءٍ وَهُوَ خَلَقَکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ وَمَا کُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ یَشْهَدَ عَلَیْکُمْ سَمْعُکُمْ وَلَا أَبْصَارُکُمْ وَلَا جُلُودُکُمْ وَلَکِنْ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللَّهَ لَا یَعْلَمُ کَثِیرًا مِمَّا تَعْمَلُونَ؛ تا چون بدان دوزخ رسند گوششان و دیدگانشان و پوستشان به آنچه می کرده‏ اند بر ضدشان گواهى دهند. به پوست بدن خود مى‏ گویند: چرا بر ضد ما شهادت دادید. مى‏ گویند: همان خدایى که هر چیزى را به زبان درآورده ما را گویا گردانیده است و او نخستین بار شما را آفرید و به سوى او برگردانیده مى ‏شوید. و شما از اینکه مبادا گوش و دیدگان و پوستتان بر ضد شما گواهى دهند، گناهانتان را پوشیده نمى‏ داشتید، لیکن گمان داشتید که خدا بسیارى از آنچه را که مى ‏کنید نمى‏ داند.(فصلت، آیه 20 تا 22) پس اعضای آدمی علیه نفس آدمی گواهی می دهد؛ زیرا بدن و اعضا اسباب عملی هستند که در اختیار نفس انسانی است و آن کس که باید پاسخ گو باشد، همین نفس انسانی است. از این روست که اعضا علیه نفس شهادت می دهند که آن نفس این اعضا را در کاری ناشایسته به کار گرفته است.

7. شهادت نفس یا شهادت غیر زبانی اعضا و بدن: شهادت دیگری که اعضای بدن در قیامت دارند، غیر زبانی است. به این معنا که اعضای انسانی تغییر حالت می دهند؛ چنان که خدا می فرماید: وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لَا یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ؛ در حقیقت بسیارى از جنیان و آدمیان را براى دوزخ آفریده‏ ایم؛ چرا که دلهایى دارند که با آن حقایق را دریافت نمى کنند و چشمانى دارند که با آنها نمى ‏بینند و گوشهایى دارند که با آنها نمى ‏شنوند. آنان همانند چهارپایان، بلکه گمراه‏ تر در سطح گیاه یا سنگ هستند. آرى آنها همان غافل‏ماندگانند. (اعراف، آیه 179؛ فرقان، آیه 44) و نیز می فرماید:وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَکَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا؛ ولى منحرفان هیزم جهنم خواهند بود.(جن، آیه 15) این هایی که خدا درباره ایشان فرموده است: وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ؛ سوخت آن دوزخ مردم و سنگ است.(بقره، آیه 24؛ تحریم، آیه 6) پس این اعضا و بدن آنان چون به شکل چارپایان یا وحوش (تکویر، آیه 5) یا چوب و هیزم خشک یا سنگ آتش زنه در آمده است، این حالات و ماهیات خود به خود علیه آن نفس و انسان گواهی می دهد. در حقیقت این نفس انسانی چون ماهیت جدیدی یافته است و دیگر انسان نیست، بلکه «انسان گاو» یا «انسان سگ خوک» یا «انسان شتر گاو پلنگ» شده است، خود این نفس انسانی علیه خودش شهادت می دهد. از همین روست که خدا درباره این نوع شهادت می فرماید: قَالُوا شَهِدْنَا عَلَى أَنْفُسِنَا ؛ گفتند ما علیه خودمان شهادت دهیم.(انعام، آیه 130) یا درباره آن می فرماید: شَهِدُوا عَلَی أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کَانُوا کَافِرِینَ؛ بر ضد خود گواهى دادند که آنان کافر بوده‏ اند.(همان؛ اعراف، آیه 37) پس همه وجودشان علیه خودشان گواهی و شهادت می دهد؛ زیرا نفوس کافران بدنهایی مانند اعمالشان خواهند داشت. خدا درباره این نوع شهادت در جایی دیگر می فرماید:«وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا؛ روز قیامت انسان رفتار و کردار دنیای خود را در برابر خود حاضر می یابد.(کهف، آیه 49) پس این عمل است که شکل و صورت می گیرد و عمل انسانی با تمام وجودش علیه عامل شهادت و گواهی می دهد.