حق هر چیزی ثابت برای انسان است که به دو دسته حق تکوینی و حق تشریعی تقسیم می شود.

حق تکوینی همان حقوق طبیعی است که خداوند به عنوان انسان برای هر فردی قرار داده است. این حق در میان همه انسان ها در همه جهان ثابت است و مردم به طور طبیعی آن را می شناسند و آن را حفظ می کنند و متجاوزان به این حقوق را محکوم می کنند. عقل انسانی این حق را کشف می کند و می شناسد.

حق تشریعی ، می تواند شامل حق طبیعی و فراتر از آن باشد؛ زیرا گاه نقل همان کشفیات عقل را تایید و امضا می کند و به این نوع احکام به عنوان احکام امضایی یاد می شود؛ اما گاه دیگر نقل حقوق را در قالب احکام بیان می کند که عقل عادی مردم نمی تواند آن را کشف کند و این نقل است که آن را آشکار می کند و مردم را با این دسته از حقوق آشنا می کند. این حقوق تشریعی نیز مطابق فطرت انسان است.(روم، آیه 30)

از نظر قرآن، انسان می تواند برخی از حقوق خویش را نادیده بگیرد و برای دست یابی به یک جامعه آرمانی از حق خویش ایثار کند. ایثار مقام بلندی است که انسان های کریم آن را بروز می دهند؛ زیرا ایثار از کرامت های انسانی است.(انسان، آیات 5 تا 12)

اما از نظر قرآن، برخی از حقوق تکوینی و تشریعی را نمی توان نادیده گرفت و از حق خویش گذشت. از جمله حقوق انسانی که غیر قابل واگذاری است، حق حریت و آزادی است و کسی نمی تواند خودش را برده دیگری سازد.

هم چنین از حقوق غیر قابل واگذاری ، عزت نفس است که انسان نمی تواند آن را به کسی واگذارد و خود را ذلیل و خوار کند و آبرو و عرض خویش را ببرد. بنابراین ، رویه ملامتیه رویه غیر اسلامی است که کسی خودش را خوار و خفیف سازد؛ زیرا تواضع که ضد و نقیض تکبر است، به معنای فروتنی همراه با حفظ عزت نفس است نه خواری و ذلت. تذلل تنها در برابر خداوند جایز است.

امیرمومنان امام علی(ع) درباره حق عزت نفس غیر قابل واگذاری و خوار کردن خود می فرماید: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَوَّضَ إِلَی الْمُؤْمِنِ أُمُورَهُ کُلَّهَا وَ لَمْ یُفَوِّضْ إِلَیْهِ أَنْ یُذِلَّ نَفْسَه‌؛ به راستی که خدای عز و جل همه امور مومن را به خودش واگذار کرده است ولی به او خوار و ذلیل کردن خودش را واگذار نکرده است.(کافی، ج 5، ص 63، چاپ اسلامیه)

خداوند نیز درباره این عدم جواز خوار و ذلیل کردن خویشتن می فرماید: وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ؛ خودتان را عیب نزنید.(حجرات، آیه 11)

این لمز و عیب نزدن به خودتان می تواند دو معنا داشته باشد: 1. کاری نکنید که عیب خودتان را آشکار کنید و یا عیبی به خودتان نسبت بدهید و به خودتان فحش بدهید بگویید من خر و خرفت هستم و مانند آن؛ 2. این که به دیگران که آنان به عنوان برادر دینی همانند خودتان هستند، عیب بزنید و عیبش را آشکار کنید.

 پس انسان نباید کاری کنددعیبش را آشکار کند و خودش را خوار کند و فحش و ناسزایی به خودش باشد ؛ همان طوری که نباید به دیگری عیب بزند و عیب حقی را آشکار کند. این عیب زدن به خود یعنی عیبی در خود یا دیگری است آشکار کردن. این حرکت از نظر اسلام حرام و گناه است؛ همان طوری که آشکار کردن عیب واقعی کسی جایز نیست و حرام و گناه است.

علت این که شخص چنین حقی ندارد، چون ملک او نیست و شخص تنها امین امانتی است. از این رو، ظلم به خود یعنی ظلم امین در امانت ؛ زیرا یک بخش از حقیقت نفس انسانی ملک و یک بخش و مرتبه از آن امانت الهی است و شخص حق ندارد در امانت خیانت کند.