انسان مومن و جامعه ایمانی چند خصوصیت دارند که یکی از مهم ترین آن ها، نیکی و اجرای عدالت قسطی حتی نسبت به دشمنان و مخالفان است.

خداوند به عنوان یک اصل حاکم بر همه اصول و قوانین و احکام اسلامی به مومنان فرمان می دهد که نه تنها باید قیام کننده به قسط باشند بلکه باید هماره قوامین بالقسط باشند و هماره با قدرت و شدت به قسط بپردازند و حقی را ضایع نساخته بلکه خواهان اجرای حق حتی به نفع دشمنان و مخالفان باشند.

از مهم ترین اصول حاکم بر همه فقه و رفتار مومن این آیه است که می فرماید: وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ؛ و از چیزهاى مردم مکاهید و در زمین به تباهکارى مکوشید.(شعراء، آیه 183)

در جایی دیگر می فرماید: وَیَا قَوْمِ أَوْفُواْ الْمِکْیَالَ وَالْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ وَلاَ تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْیَاءهُمْ وَلاَ تَعْثَوْاْ فِی الأَرْضِ مُفْسِدِینَ؛ «و اى قوم من، پیمانه و ترازو را به داد، تمام دهید، و حقوق مردم را کم مدهید، و در زمین به فساد سر برمدارید.»(هود، آیه 85)

و در جایی دیگر نیز می فرماید: فَأَوْفُواْ الْکَیْلَ وَالْمِیزَانَ وَلاَ تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْیَاءهُمْ وَلاَ تُفْسِدُواْ فِی الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ؛ پس پیمانه و ترازو را تمام نهید، و اموال مردم را کم مدهید، و در زمین، پس از اصلاح آن فساد مکنید. این [رهنمودها] اگر مؤمنید براى شما بهتر است.(اعراف، آیه 85)

پس عدالت قسطی باید در همه حال و همه جا به اجرا در آید و مومن باید قوامین بالقسط باشد، حتی اگر به ضرر خودش باشد و به نفع دشمن: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُونُواْ قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاء لِلّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِکُمْ أَوِ الْوَالِدَیْنِ وَالأَقْرَبِینَ إِن یَکُنْ غَنِیًّا أَوْ فَقَیرًا فَاللّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلاَ تَتَّبِعُواْ الْهَوَى أَن تَعْدِلُواْ وَإِن تَلْوُواْ أَوْ تُعْرِضُواْ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید، پیوسته به عدالت قسطی قیام کنید و براى خدا گواهى دهید، هر چند به زیان خودتان یا [به زیان‏] پدر و مادر و خویشاوندان [شما] باشد. اگر [یکى از دو طرفِ دعوا] توانگر یا نیازمند باشد، باز خدا به آن دو [از شما] سزاوارتر است پس، از پىِ هوس نروید که [در نتیجه از حق‏] عدول کنید. و اگر به انحراف گرایید یا اعراض نمایید، قطعاً خدا به آنچه انجام مى‏دهید آگاه است.(نساء، آیه 135)

پس نباید دشمنی کس یا جامعه ای مومن را از عدالت قسطی و برپایی آن بیرون برد: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُونُواْ قَوَّامِینَ لِلّهِ شُهَدَاء بِالْقِسْطِ وَلاَ یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلاَّ تَعْدِلُواْ اعْدِلُواْ هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید، براى خدا به داد برخیزید [و] به عدالت شهادت دهید، و البتّه نباید دشمنىِ گروهى شما را بر آن دارد که عدالت نکنید. عدالت کنید که آن به تقوا نزدیکتر است، و از خدا پروا دارید، که خدا به آنچه انجام مى‏دهید آگاه است.(مائده، آیه 8)

بلکه باید این عدالت قسطی انسان مومن را به سمتی ببرد که به دشمن خویش نیکی و بر نماید. خداوند می فرماید: لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ؛ امّا خدا شما را از کسانى که در کار دین با شما نجنگیده و شما را از دیارتان بیرون نکرده‏اند، باز نمى‏دارد که با آنان نیکى کنید و با ایشان عدالت ورزید، زیرا خدا دادگران را دوست مى‏دارد.(ممتحنه، آیه 8)

یعنی خداوند می فرماید ما در آغاز این سوره گفتیم با دشمنان ارتباط تولی و ولایت پذیری نداشته باشید؛ اما نگفتیم که آنانی که قصد جنگ و دشمنی با شما ندارند هر چند که کافر هستند و موجبات آوارگی شما را فراهم نکرده اند، با آنان هم دشمنی کنید، بلکه حتی نهی نکرده ایم که به ایشان نیکی کنید و عدالت قسطی را در حق ایشان به جا نیاورید، بلکه مجاز دانسته ایم که به ایشان نیکی کرده و عدالت قسطی را در حق ایشان به اجرا در آورید.

پس اگر کسی دشمنی نداشت و به جنگ مومن و جامعه ایمانی نیامده می توان به او بر و نیکی کرد تا به مومنان نزدیک شوند و با عدالت قسطی به حقانیت دین و اعمال شما گرایش پیدا کنند.