خداوند در آیات قرآنی برای حقیقت قرآن دو مرتبه را مطرح می کند: 1. مرتبه ام الکتاب که حقیقت صرف و بی کلام است؛ 2. مرتبه قرآن که لفظ عربی است. به عنوان نمونه می فرماید می فرماید: إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآناً عَرَبِیّاً لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ  وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ لَدَیْنَا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ؛ به راستی که ما آن حقیقت را قرآن عربی قرار دادیم تا شاید در آن تعقل کنند؛ به راستی که آن حقیقت در ام الکتاب در نزد ما در مقام علی حکیم است. (زخرف، آیات 3 و 4)

پس آن ام الکتاب در نزد خداوند غیر از قرآن عربی است؛ ولی برای آن که آن حقیقت از سوی مردم درک و تعقل شود به شکل الفاظ عربی مبین و قرآن نازل یافته است.

هم چنین باید گفت : قرآن همان طوری که دو نوع نزول : انزالی دفعی و تنزیل تدریجی دارد، هم چنین از سوی پیامبر(ص) به دو شیوه تلقی می شود.

1. شیوه اول آن است که پیامبر(ص) بالا می رود و خودش از مقام «علی حکیم» آن ام الکتاب و حقیقت محض قرآنی را که لفظ و کلام نیست، تلقی می کند؛ از همین روست که می فرماید: وَ إِنَّکَ لَتُلَقَّی الْقُرْآنَ مِن لَدُنْ حَکِیمٍ عَلِیمٍ؛ و به راستی که تو قرآن را از لدن حکیم علیم تلقی می کنی.(نمل، آیه 6)
2. شیوه دوم آن است که پیامبر(ص) در همین مرتبه خودش می ماند تا فرشته وحی با همراهی فرشتگان کرام برره ، آن ام الکتاب را در قالب لفظ عربی بر او فرود آورند. خداوند در این باره نیز می فرماید: نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الأمِینُ  عَلَی قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنذِرِینَ؛ روح امین آن را بر قلب تو فرود آورد تا از انذارکنندگان باشی.(شعراء، آیات 193 و 194)

از نظر قرآن، انزال دفعی در مرتبه صعود انجام گرفته است که به شکل اجمال بی ابهام همانند ملکه اجتهاد بی زبان و کلام است؛ اما تنزیل تدریجی در مرتبه نزول فرشتگان انجام می گیرد تا مایه تثبیت و امور دیگری باشد که از اهداف تنزیل در قرآن شمرده شده است. خداوند می فرماید: قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّکَ بِالْحَقِّ لِیُثَبِّتَ الَّذِینَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِینَ؛ بگو: «آن را روح القدس از طرف پروردگارت به حق فرود آورده، تا کسانى را که ایمان آورده‏اند استوار گرداند، و براى مسلمانان هدایت و بشارتى است.»(نحل، آیه 102)

هم چنین آن حضرت (ص) چون تحت ولایت خداوندی است همانند کودکی است که بدون ولایت الهی هیچ کاری نمی کند و ماذون و مجاز به عملی نیست. خداوند در این باره نیز می فرماید: إِنَّ وَلِیِّـیَ اللّهُ الَّذِی نَزَّلَ الْکِتَابَ وَهُوَ یَتَوَلَّى الصَّالِحِینَ؛ بى‏تردید، سرور من آن خدایى است که قرآن را فرو فرستاده، و همو دوستدار شایستگان است.(اعراف، آیه 196) پس باید بماند تا اذن داده شود و عجله در بیان آن چه در مقام لدن حکیم و صعود گرفته نداشته باشد.(قیامت، آیه 16)

پس قرآن در دو مقام از سوی پیامبر(ص) تلقی شده است و در این دو مقام تفاوت هایی است که باید مد نظر قرار گیرد تا فهم آیات قرآنی و تفاوت انزال و تنزیل نیز دانسته شود.