مدیریت نفس و روان، یکی از مهم ترین خواسته های انسان های سالم است؛ زیرا انسان سالم بر این باور است که روح انسانی هنگامی که در تن قرار گرفت و با آن آمیخت، به شکلی در آمده که با همه افزایش قابلیت های انفعالی اش، در عرصه مدیریت انسان، تسلط و چیرگی خاصی می یابد. به این معنا که نفس و روان آدمی، به سبب حضور قوی ماده و گرایش های دنیوی، کم تر می تواند می تواند به گرایش های روحی نفس پاسخ مثبت دهد. از این رو، بخش اعظم تلاش های آدمی برای ایجاد اعتدال و تعادل میان دو خواسته متقابل نفس یعنی گرایش به ماده و گرایش به فراماده صرف می شود.

نفس آدمی به سبب حضور در عالم ماده به طور طبیعی گرایش بیش تری به امور مادی داشته و به گونه ای از گرایش به سوی معنویت و فراماده گریزان است. از این رو نمی تواند به بخش وجه اللهی خود یعنی گرایش به معنویات پاسخ های مناسب و درخوری بدهد. این جاست که عقل به عنوان عنصر روحانی نفس، عمل می کند و خواهان تعادل و اعتدال می گردد تا خواسته های نفسانی را در مسیر کمالی شدن مدیریت کرده و سامان دهد.

عقل به آدمی اموری چون عفت (حیا) و دین داری را می آموزد که مجموعه از قوانین مدیریت نفس می باشد. از این جاست که مساله ای به نام مبارزه با نفس به شکل ریاضت در شکل افراطی آن مطرح می شود و برخی از انسان ها به این شکل عمل می کنند که به خواسته های طبیعی نفس در حوزه امور مادی پاسخی ندهند و آن را سرکوب کنند. این پاسخ افراطی همانند پاسخ افراطی که برخی دیگر می دهند، موجبات تباهی نفس انسانی را فراهم می آورد؛ زیرا همان اندازه که پاسخ بیرون از حد و اندازه به خواسته های مادی نفس می تواند زیانبار باشد، پاسخ بیرون از حد و اندازه به خواسته های معنوی در شکل سرکوب خواسته های مادی نفس می تواند زیانبار باشد.

عقل سالم و فطرت سلیم که اسلام بدان دعوت می کند، خواهان اعتدال و تعادل برای دو خواسته متقابل نفس می باشد. این جاست که مسایلی چون روزه به عنوان تمرین مدیریت بر نفس مطرح می شود تا ضمن پاسخ گویی مناسب به خواسته های معنوی نفس به خواسته های مادی آن نیز پاسخی شایسته و در خوری بدهد.

شیوه پاسخ گویی به خواسته های متقابل نفس، موجب می شود تا نفس در بستری مناسب به تعالی و رشد خویش ادامه دهد و از تمام ظرفیت و استعداد خویش برای متاله شدن و خدایی گشتن بهره برد. ازاین روست که روزه بر خلاف ریاضت های غیر شرعی موجب رشد کاریکاتوری نفس نمی شود بلکه موجب می شود تا شخصیت انسانی در یک تمامیتی به کمال مطلوب دست یابد.

تمرین روزه داری تنها بخشی از تمرین دست یابی به اعتدال و تعادل شخصیتی انسان و نفس وی می باشد. از این روست که نمی بایست تنها به ریاضت شکمی بسنده کرد. این جاست که معنا و مفهوم روزه داری فراتر از ریاضت های بدنی می شود و روزه دار تنها به مبارزه با خوردن و نوشیدن و دیگر شهوات نفسانی بسنده نمی کند بلکه لازم است تا در هنگام روزه به همه ابعاد وجودی نفس خویش پاسخی درخور و مناسب بدهد که این پاسخ گویی شامل برنامه های در حوزه مدیریت رفتاری ، شناختی و معرفتی و نیز عاطفی و احساسی می شود. این گونه است که جامعیت روزه داری در مفهوم قرآنی و اسلامی آن مهم ترین ابزار برای مدیریت نفس و تسلط بر آن می شود که از آن به تقوا یاد می گردد.