نیت حالی همان نیتی است که انسان هنگام کاری آن را در نظر می گیرد و انجام می دهد. نیت این که نماز ظهر یا عصر بخواند متفاوت است؛ چنان که نماز مستحب یا واجب باشد، فرق می کند. این نیت حالی، یک امر حادث است که قبل نبود و بعد نیز از میان می رود و جا به جا می شود و تغییر می یابد؛
اما یک نیت دیگری است که از آن به نیت ملکه ای یاد می شود؛ این که انسان قصد می کند تا آخر عمر در خدمت اسلام و صراط مستقیم باشد، یا در خدمت کفر و کفران قرار گیرد. این نیت چون ملکه و صفت ذاتی او می شود، دیگر احوالات ندارد که در حالات گوناگون تغییر کند. بر اساس این نیت ملکه ای است که انسان ها را پاداش یا مجازات می کنند و کیفر می دهند. بر اساس همین نیت ملکه که فصل مقوم ذات او شده، انسان ها را محاکمه می کنند؛ یعنی با آن که فقط چند سالی در دنیا زندگی کرده و کفر یا ایمان ورزیده ، خدا او را برای ابد به بهشت یا دوزخ می برد؛ زیرا این ملکه و مقوم ذات او شده و اگر شخص تا ابد در دنیا زندگی می کرد، همین روحیه و رویه او بود.
در آیات قرآنی، از این امر به «شاکله» یاد شده است(اسراء، آیه 84)؛ یعنی نیت ملکه و مقومی که هرگز تغییر نمی کند. این انسان از زمانی که «کدح» خویش را شروع کرده خواسته است تا به لقاء الله خویش برسد که تجلی اسمای اکرامی است یا جلالی. بنابراین، یا با خدای رحیم می رسد که بهشت نشان آن است یا به خدای جلالی می رسد که دوزخ نشان آن است.(انشقاق، آیه 6)
خدا به صراحت درباره علت مجازات ابدی کافران گناهکار می فرماید: وَلَوْ رُدُّوا لَعَادُوا لِمَا نُهُوا عَنْهُ؛ اگر بازگردانده شوند، هر آینه به همان چیزی باز می گردند که از آن نهی شده اند.(انعام، آیه 28)