از نظر آموزه های وحیانی قرآن، «نفس» انسانی همه حقیقت اوست(شمس، آیه 7) که در دنیا مسئول کارها است و پس از «توفی» و گرفتن کامل آن از سوی خدا (زمر، آیه 42) و بازگشت به جهان آخرت در آن جا نیز پاسخگو بوده و اعمال و نیاتش حسابرسی می شود(انبیاء، آیه 1)؛ زیرا «تن» آدمی تنها ابزاری برای «نفس» است و همانند یک ابزار مطیع هیچ اراده و اختیاری ندارد؛ بلکه هر چه «نفس» بگویید و فرمان دهد، «بدن» آن را بی کم و کاست انجام می دهد.

از نظر قرآن، نفس انسانی برای کارهایش ابزارهای گوناگونی دارد، به عنوان نمونه نفس، «قلب» را به عنوان ابزاری برای «تفقه و تعقل» به کار می گیرد.(حج، آیه 46؛ اعراف، آیه 179) به سخن دیگر «نفس» مسایل مربوط به حوزه شناختی و تحریکی یا همان «اندیشه و انگیزه» را که در اصطلاح قرآنی «فواد» نامیده می شود، با ابزار «قلب» انجام می دهد؛ چنان که «نفس» مسایل مربوط به شنیدن را با «گوش» و دیدن را با «چشم» و بوییدن را با بینی انجام می دهد. بر این اساس، این «نفس» است که دارایی «قوای شنوایی و بینایی و بویایی» است، نه «بدن و اعضا».

بر همین اساس، در دنیا و آخرت «نفس» پاسخگوی اعمال خود، هم چون اندیشه و انگیزه و دیدن و شنیدن است؛ چنان که خدا می فرماید: وَلَا تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولَئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا؛ و چیزى را که بدان علم ندارى، دنبال مکن!؛ زیرا شنوایی و بینایی و اندیشه و انگیزه، همه مورد پرسش واقع خواهند شد. (اسراء، آیه 36)

در این آیه سخن از «پاسخگویی و مسئولیت» قوای نفسانی است؛ نه ابزارهای او که «اعضای بدن» هم چون «اذن و عین و قلب» باشد؛ پس آن که پاسخگو است، نفس و قوای آن است، نه نفس و ابزارهایش که همان اعضای بدن باشد. پس از نظر قرآن، هرگز «بدن» انسان پاسخگوی چیزی نخواهد بود؛ زیرا هیچ کاره است و تنها دستورهای بی چون و چرای «نفس» و «قوای نفس» یعنی «شنوایی و بینایی و اندیشه ای و انگیزه ای» را بی کم و کاست اجرایی می کند، بی آن که اراده و اختیار و حق انتخابی داشته باشد.

البته از نظر قرآن، «اعضای بدن» انسان در مقام «شهادت» بر می آیند و همانند شخص بی طرف در قیامت «علیه» نفس و قوای نفس شهادت و گواهی می دهند که «نفس و قوای آن» مثلا گوش را برای غیب یا چشم را برای خیانت و قلب را برای نیت های بد و کارهای زشت به کار گرفته است؛ چنان که در قرآن آمده است: لْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلَى أَفْوَاهِهِمْ وَتُکَلِّمُنَا أَیْدِیهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ؛ امروز بر دهانهاى آنان مهر مى ‏نهیم و دستهایشان با ما سخن مى‏ گویند و پاهایشان بدانچه فراهم مى‏ ساختند، شهادت و گواهى مى‏ دهند. (یس، آیه 65)