انسان ها دنبال نفع شخصی هستند و در کاری وارد می شوند که به آنان سود و نفع برسد و برایشان مصلحتی داشته و مفسدتی نداشته یا حتی آن را دفع کند. انسان وقتی چیزی را می خورد یا می پوشد برای آن است که از آن چیز بهره مند شود.

اما برخی از کارها به ظاهر سودی برای شخص ندارد؛ زیرا بهره مند کسی دیگر است؛ از همین روست که برخی از انسان ها علاقه و دلبستگی به این نوع از کارها ندارند؛ زیرا می گویند که نفع و سودی برای آنان ندارد.

حتی به نظر می رسد که برخی از کارها مانند مالیات و خمس و زکات دادن، نه تنها سودی برای شخص ندارد، بلکه ضرر و زیانی را نیز شخص متحمل می شود تا آن را انجام دهد. ایثارگری و بخشیدن چیزی که خود شخص به آن نیاز ضروری دارد، از جمله کارهایی است که به نظر می رسد که نه تنها سودی ندارد، بلکه ضرری فعلی نه احتمالی در آن است که بسیاری از مردم خلاف خرد و عقل می دانند که به آبی که خود برای رفع تشنگی نیاز دارد، بگذرد و آن را به دیگری ایثار کنند.

از نظر قرآن، اموری که در قالب احسان و اکرام مانند ایثار انجام می شود، نه تنها موجب می شود تا دیگری از آن بهره مند شود، بلکه پیش از آن که دیگری بهره مند شود، در یک نگاه ملکوتی و باطنی این خود شخص است که پیش از دیگران بهره مند می شود. در حقیقت نیکوکار خود پیش از دیگری از نیکی خویش بهره مند می شود. خدا می فرماید: وَمَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِیتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَهَا ضِعْفَیْنِ فَإِنْ لَمْ یُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ ؛ و مَثَل صدقات‏ کسانى که اموال خویش را براى طلب رضایت و خشنودى خدا و تثبیت و استوارى روان خویش انفاق مى کنند، همچون مَثَل باغى است که بر فراز پشته‏ اى قرار دارد که اگر رگبارى بر آن برسد، دو چندان محصول برآورد، و اگر رگبارى هم بر آن نرسد، بارانِ ریزى براى آن بس است‏، و خداوند به آنچه انجام مى‏ دهید بیناست‏. (بقره، آیه 265)

خدا در آیه می فرماید که شخص نیکوکار با نیکی خویش گویا هم چون درختی است که برای استواری و استحکام ریشه خویش آبی به میزان نیاز در زیر خویش می ریزد تا هم محیط مناسبی را برای استواری فراهم آورد و هم امکان رشد مناسب ایجاد کند. در حقیقت، این نیکوکاری پیش از آن که به دیگری سودی برساند، موجب می شود تا نفس انسانی به استواری برسد و تحت شرایط مناسبی قرار گرفته و رشد کند.

از جمله مصادیق این نیکوکاری دفاع از مظلومان و مستضعفان در برابر ظالمان و مستکبران است (نساء، آیه 75) که شخص با اقدامات نظامی یا مهاجرت و مانند آنا نه تنها به مظلوم و مستضعف سودی می رساند، بلکه پیش از آن خود را تثبیت و استوار می کند: وَلَوْ أَنَّا کَتَبْنَا عَلَیْهِمْ أَنِ اقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ أَوِ اخْرُجُوا مِنْ دِیَارِکُمْ مَا فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِیلٌ مِنْهُمْ وَلَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا مَا یُوعَظُونَ بِهِ لَکَانَ خَیْرًا لَهُمْ وَأَشَدَّ تَثْبِیتًا وَإِذًا لَآتَیْنَاهُمْ مِنْ لَدُنَّا أَجْرًا عَظِیمًا وَلَهَدَیْنَاهُمْ صِرَاطًا مُسْتَقِیمًا وَمَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا ذَلِکَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَکَفَى بِاللَّهِ عَلِیمًا؛ و اگر بر آنان مقرر میکردیم که تن به کشتن دهید یا از خانه ‏هاى خود به در آیید جز اندکى از ایشان آن را به کار نمى ‏بستند و اگر آنان آنچه را بدان پند داده مى ‏شوند به کار مى ‏بستند قطعا برایشان بهتر و در ثبات قدم ایشان مؤثرتر بود؛ و در آن صورت ما هم از نزد خویش یقینا پاداشى بزرگ به آنان مى‏ دادیم ؛ و قطعا آنان را به راهى راست هدایت می کردیم ؛ و کسانى که از خدا و پیامبر اطاعت کنند در زمره کسانى خواهند بود که خدا ایشان را گرامى داشته؛ یعنى با پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگانند و آنان چه نیکو همدمان هستند ؛  این تفضل از جانب خداست و خدا بس داناست. (نساء، آیات 66 تا 70)