بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، خردورزی و تعقل تنها راه رهایی بشر از دوزخ است؛ زیرا این تعقل و خردورزی است که به انسان می آموزاند و یادآور می شود که خدا و غیب هایی چون قیامت و آخرت است و جهان بیهوده خلق نشده و دارای فلسفه و هدفی مشخص است که خدای حکیم آن را آفریده و به عنوان رب العالمین پروردگاری می کند.

به سخن دیگر، خردورزی است که نقل را معتبر می کند و وحی را به عنوان یکی از راه های شناخت حقایق هستی مورد امضا و تایید قرار می دهد؛ زیرا اگر عقل نباشد، نقل بی اعتبار خواهد شد. از این روست که در آموزه های وحیانی قرآن، هماره بر اهمیت تعقل و خردورزی و بهره گیری از عقل تاکید شده است.

خدا در قرآن می فرماید: وَقَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ؛ و گفتند: اگر ما می شنیدیم یا تعقل می ورزدیم از اصحاب آتش دوزخ نمی بودیم.(ملک، آیه 10)

هر چند در این آیه سخن از نقل و شنیدن نیز به میان آمده و حتی به عنوان اولین گزینه مطرح است؛ ولی باید توجه داشت که این تقدیم به چند اعتبار می تواند باشد: 1. به دلیل این که بیش تری مردم از راه شنیدن با حقایق آشنا می شوند و کم تر کسی است که به درجه عقلانیت برسد و از تعقل ورزد؛ زیرا بسیاری از مردم خیال بافی را با تفکر و تعقل یکسان دانسته اند و خیال بافی خود را به فکر کردن نسبت می دهند؛ در حالی که تعقل و خردوزی که تفکر و اندیشیدن را به باور می آورد، بهره گیری از معلومات قطعی برای شناخت مجهولات است. بر این اساس، خیال بافی را نمی توان تفکر و تعقل دانست؛ 2. دیگر آن که انسان ها بسیاری از حقایق غیبی را نمی توانند حتی از راه تعقل به دست آورند؛ زیرا عقل به کلیات آگاهی می یابد و در جزئیات نیازمند نقل است. از همین روست که نقل در آیه مقدم داشته شده است.

هر چند در آیه واژه «اَوْ» به معنای «یا» به عنوان دو راه رهایی مطرح شده است؛ ولی باید دانست که از نظر آموزه های قرآنی، سمع و شنیدن یعنی راه نقل باید با راه عقل امضا و تایید شود؛ زیرا اگر به هر نقلی بسنده شود، از مصادیق تقلید کورکورانه است که در قرآن نفی شده است. پس باید نقل را به عقل عرضه داشت تا عقل آن را تایید کند. از این روست که برخی « أَوْ» را به معنای «واو» گرفته و گفته اند آن چه را شنیده به تعقل ارزیابی کند. بنابراین، تنها راه رهایی انسان از دوزخ، بهره گیری از تعقل است و انسان باید نقل را به تعقل دهد تا پس ارزیابی به عنوان نقل معتبر از آن بهره گیرد. اصولا انسان زمانی به وحی قرآنی به عنوان نقل معتبر تکیه و اعتماد می کند که تعقل در این آیات وی را به این نکته رهنمون می کند که وحی قرآن، مطابق حقایق عقلی و مستندات آن است. از همین روست که در آیات قرآنی، تفکر تعقلی در آیات تدوینی و تکوینی بارها مورد تاکید قرار می گیرد؛ زیرا این تعقل و تفکر است که انسان را به نقل معتبر و قابل اعتمادی چون وحی می رساند و بستری برای رهایی از دوزخ فراهم می آورد.