انسان وقتی از کسی عصبانی باشد، نگاهی غضبناک به او می کند؛ اما وقتی نسبت به کسی احساس رضایت داشته باشد، نگاهی از سر رحمت و مهربانانه به او دارد.

در آیات قرآنی بیان می شود که خدا در روز قیامت به برخی اصلا نگاه نمی کند: لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ؛ خدا با آنان سخن نمی گوید و به سوی ایشان در روز قیامت نگاه و نظر نمی اندازد.(آل عمران، آیه 77)

مراد از این عدم نظر و نگاه نکردن این نیست که خدا اینان را نمی بیند، بلکه اینان را می بیند، ولی نظر رحمتی به آنان ندارد؛ زیرا آنان کافران و مشرکان و ظالمان گناهکاری هستند که از چشم خدا افتاده اند و خدا نظر رحمتی به آنان نمی اندازد.

در نیایش و دعای ماثور است که مومن از امام زمان خویش می خواهد تا نظر رحمت به او بیاندازد: وَ انْظُرْ إِلَیْنَا نَظْرَةً رَحِیمَةً؛ به سوی ما نگاه رحمتی بیانداز!( المزار الکبیر، الشیخ أبو عبد الله محمّد بن جعفر المشهدی، ص584)

باید دانست که خدا سمیع و بصیر یعنی شنوا و بینا است. این بصیرت الهی نسبت به هر چیزی است: بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ بَصیرٌ(ملک، آیه 19)؛ چنان که شنوایی الهی نیز این گونه است که همه چیز در مسمع و منظر الهی است. بنابراین، همان طوری که خدا مومنان را می بیند و نسبت به آنها بصیرت دارد که همان علم الهی است، هم چنین نسبت به کافران نیز بصیرت دارد؛ زیرا کافران نیز از مصادیق «کل شی» هستند.

اما این که گفته می شود که خدا با کافران سخن نمی گوید یا به آنان نظری نمی افکند، مراد همان سخن تکریم و نظر رحمت است. از همین روست که اجازه تکلم و تکلیم به کافران داده نمی شود و خدا خطاب به آنان می فرماید: اخْسَئُوا(مومنون، آیه 108)؛ زیرا این خطاب لال شدن برای سگ ها است که کافران به کفر خویش این گونه شده و صیرورت یافته اند: کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ.(اعراف، آیه 179؛ فرقان، آیه 44)

از نظر قرآن، خدا همان طوری که نسبت به دعا شنوایی دارد: إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ(آل عمران، آیه 38) نسبت به هر سخن دیگری حتی تهمت و غیبت نیز شنوایی دارد، اما در این جا وقتی از گفته می شود که خدا نسبت به دعا و نیایش مومنان شنوا است، مراد همان اجابت دعا است؛ یعنی سمیع الدعاء یعنی مجیب الدعاء. در فارسی نیز می گوییم: حرف مرا بشنو! یا حرف مرا شنید! به این معنا که به آن عمل کرد. پس همان طوری که خدا نسبت به مومنان نظر رحمت دارد، هم چنین سمیع و شنوا نسبت به آنان است. اما نسبت به کافران نظر رحمتی ندارد و سخن آنان را نمی شنود، بلکه خطاب به آنان همانند خطاب به سگان می گوید: اخسئوا.