حسابرسی در قیامت نسبت به اعمال انسانی دارای مراتب و درجاتی است:

1. در گام اول دیگرانی از فرشتگان و پیامبران و امامان معصوم(ع) شهادت و گواهی به اعمال آدمی می دهند(ق، آیات 18 و 20؛ نساء، آیه 41؛ توبه ، آیه 105)؛

2. در گام دوم، اعضای خود انسان نسبت به خودش گواهی می دهد. در این زمان پوست و اعضای بدن به زبان در می آیند و سخن می گویند و شهادت می دهد.(فصلت، آیات 20 تا 22)

3. در گام سوم نیز خود نفس انسانی گواهی و شهادت می دهد؛ زیرا چهره های نورانی یا ظلمانی می شود(آل عمران، آیه 106) و یا به شکل چارپایان و وحوش یا گیاه در می آید.(اعراف، آیه 179؛ بقره، آیه 24؛ جن، آیه 15) در حقیقت خود عمل حاضر است و با تغییر و تبدیل عامل شهادت خود را بیان می کند.

4. در این مرحله خود انسان به حسابرسی خودش می پردازد و وقتی به خودش مراجعه می کند دیگر نمی تواند توجیه و عذری داشته باشد. خدا می فرماید: اقْرَأْ کِتَابَکَ کَفَى بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیبًا ؛ نامه‏ ات را بخوان کافى است که امروز خودت حسابرس خود باشى. (اسراء، آیه 14) در این زمان، انسان به جایی می رسد که خودش اقرار و اعتراف می کند. خدا می فرماید: فَاعْتَرَفُوا بِذَنْبِهِمْ فَسُحْقًا لِأَصْحَابِ السَّعِیرِ ؛ پس به گناه خود اقرار مى کنند و مرگ باد بر اهل جهنم.(ملک، آیه 11) معلوم است که اقرار و اعتراف انسان نسبت به خودش بالاتر از شهادت است. دیگر مساله شهادت نیست، بلکه اقرار و اعتراف است؛ از همین رو گفته می شود: اقرار العقلاء علی انفسهم جایز؛ یعنی اقرار خردمندان علیه خودشان پذیرفتنی و روا است و بر اساس آن عمل می شود؛ زیرا حجت قاطع است.