علم برهانی به دانشی گفته می شود که هم چون قوانین ناظر به کلیات است؛ زیرا قضایای شخصی را علم نمی گویند. از این روست که برخی روان شناسی را علم نمی دانند؛ زیرا بیش تر از آن که قضایای کلی باشد، قضایای شخصی است که روان شناس خود بدان مبتلا بوده و راهکاری را پیش گرفته و سپس آن را تعمیم داده است؛ در حالی که این تعمیم پذیری نادرست است.

اما علم شهودی، دانشی است که نه به عقل و برهان، بلکه به دیدن و شهود است؛ یعنی شخص همان طوری که عالم شهادت و محسوس را با چشم سر می بیند، عالم غیب را با چشم دل می بیند و آن چه برای دیگران غیب است، برای او مشهود است. علم شهودی مانند علم حضوری می تواند در کلیات یا جزییات باشد و این گونه نیست که از اقسام معرفت و عرفان و تنها به جزئیات باشد.

از نظر قرآن پیامبر(ص) از علم شهودی برخوردار است و همانند خدا که علم او به بصیر بر می گردد، علم او نیز به بصیر بر می گردد؛ یعنی هر چه را دیگران به علم برهانی و تجریدی می دانند، ایشان به شهودی می بیند و گزارش می کند. بر این اساس وقتی پیامبر(ص) از مقام «عماء» خبر می دهد و خدا در توصیف تقرب وجودی آن حضرت(ص) از «قاب قوسین او ادنی»(نجم، آیه 9) سخن می گوید، به این معنا است که ایشان از نظر معرفتی نیز در آن مقام نشسته است. پس آن چه به علم شهودی با چشم دل می بیند، گزارش و خبر می دهد؛ زیرا مقام «او ادنی» یعنی نزدیک تر از قاب قوسین، همان مقام عماء است که خدا در آن مقام قرار دارد و آن حضرت (ص)به شهود از آن گزارش می کند. این مقام عماء هر چند مقام فعل و فیض الهی است، ولی مرتبه نزدیک تر از آن برای کسی نیست تا به آن نزدیک شود و گزارشی از آن بدهد. گزارش آن حضرت(ص) چون به توصیف جزئیات است نمی تواند علم برهانی تجریدی باشد، بلکه علم شهودی است؛ زیرا وقتی پیامبر(ص) مثلا از بهشت و دوزخ گزارش می دهد یا از صفات خدا، این گزارش ها با بیان جزئیات نمی تواند برهانی تجریدی باشد؛ زیرا قضایای شخصی با بیان جزییات است که از مصادیق علم شهودی است؛ چرا علم برهانی را نرسد که از جزییات خبر دهد؛ و اصولا عقل کلیات را درک می کند و از درک جزئیات عاجز است.

پس مقام پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) به اعتبار یکتایی و یگانگی در مقام روحی و نوری و نفسی، علم شهودی نسبت به حقایق هستی از جمله حقیقت فیض الهی و فعل خدایی به عنوان مظهر و صادر نخست است.