به نظر می رسد که علم و دانش باید به عنوان یک امر مفید و سازنده تنها عامل صعود باشد، ولی از نظر قرآن، علم به عنوان نردبانی هم انسان را به بالا می کشد و هم می تواند به پایین بکشاند.

از نظر قرآن ، وقتی به کسی علمی داده شده و او عالم به چیزی شد می تواند با استفاده از آن علم هم خودش را بالا بکشد و هم پایین. کسانی که بخواهند از علم خویش به درستی بهره برند، با اندیشه ورزی و تعقل در آیات الهی، خداوند را در پیش و پس و همراه هر چیزی می بینند و این گونه است هر چیزی برای آنان آیت الله و نشانه خدا می شود و ارزش هر چیزی نیز به میزان همین نشانه بودن است. این افراد علم را نردبانی قرار می دهند تا به قله و چکاد عقل برسند: تِلْکَ الأمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَ مَا یَعْقِلُهَا إِلاّ الْعَالِمُونَ؛ آن امثال را برای مردم زدیم و تنها عالمان در آن تعقل کردند.(عنکبوت، آیه 43)

وقتی این دسته از افراد عالم در امور هستی که همه نشانه های الهی و آیات الله است، تعقل درست می کنند، در مسیر درست شدن و صیرورت قرار می گیرند؛ زیرا بر اساس آموزه های وحیانی اسلام: العقل مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اکْتُسِبَ بِهِ الْجِنَان‌؛ عقل آن چیزی است که بدان خدای رحمان عبادت و پرستش شده و بهشت بدان کسب می شود.

اما گروهی از مردم به جای آن که علم ایشان موجب تعقل و صعود ایشان شود، موجب سقوط آنان می شود و از نردبان علم به سمت خلود در زمین پایین می روند، چنان که سامری و بلعم باعورا رفتند.(اعراف، آیه 167) این گونه است که خداوند درباره این علم می فرماید: أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَی عِلْمٍ؛ خداوند آنان را بر پایه علم گمراهشان کرد.(جاثیه، آیه 23) چنین اشخاصی عالمانه و عامدانه گناه می کنند و با آن که یقین دارند جحد می ورزند و انکار می کنند.(نمل، آیه 14)